Psychische screening voor zwangere vrouwen

Psychische screening van zwangere vrouwen zou geen slecht idee zijn. Want voor het ongeboren kind is een gelukkige moeder net zo belangrijk als een gezonde moeder, blijkt uit onderzoek van promovenda Marion van den Heuvel.

“De kinderen van mindful moeders zijn meer ontspannen.”

Drank en sigaretten tijdens de zwangerschap zijn tegenwoordig een doodzonde. Slecht voor het ongeboren kind. Hetzelfde geldt voor stress, alleen is dit veel minder bekend. Vreemd, vindt Van den Heuvel. “Angst en stress kunnen grote invloed hebben op de gezondheid van het ongeboren kind. Daar moet echt meer aandacht voor komen. We weten inmiddels dat stress slecht is voor ons zelf. Maar eigenlijk legt nog niemand de link dat het daarom ook slecht kan zijn voor de baby.”

Van den Heuvel is promovenda bij het babylab van Tilburg University. Samen met een aantal collega’s verricht zij onderzoek naar de gevolgen van psychologische stress tijdens de zwangerschap op het ongeboren kindje. De bevindingen zijn gepubliceerd in SCAN (Social Cognitive and Affective Neuroscience), een journal met een zogenaamde “high impact factor”.

Van den Heuvel: “Epidemiologische studies laten een verband zien tussen stress bij de moeder tijdens de zwangerschap en de kans op autisme en ADHD bij het kind. Wat je ook ziet is dat meisjes meer last krijgen van emotionele klachten. Jongens krijgen vooral klachten op cognitief gebied. Tegelijkertijd is er ook sprake van een omgekeerd verband. Mindfulness tijdens de zwangerschap heeft een gunstige invloed op de baby in ontwikkeling.”

Oversensitief of hyper alert

Voor het onderzoek werden 190 moeders met hun kinderen gevolgd. Tijdens de zwangerschap moesten de moeders vragenlijsten invullen over hun psychische gesteldheid. Twee maanden na de geboorte kwamen de kindjes naar het babylab voor testen en hersenonderzoek. Negen maanden later kwamen de kindjes terug voor nog een ronde testen en taakjes.

Van den Heuvel: “Terwijl de kinderen op de schoot van moeder of vader zaten moesten ze naar geluidjes luisteren. Voor het grootste gedeelte waren dat standaardpiepjes. Die werden onderbroken door andere geluidjes – omgevingsgeluiden, noisegeluiden, dat soort dingen. Wat je ziet is dat de hersenen van kinderen van angstige moeders blijven reageren op de standaardgeluiden en dat de kinderen van ontspannen moeders die geluiden wel registeren meer er veel minder op reageren. Kinderen van angstige moeders zijn mogelijk oversensitief of hyper alert. De kinderen van mindful moeders zijn meer ontspannen.”

De bevindingen werpen volgens Van den Heuvel ook een ander licht op kinderen met ADHD. “ADHD zou een gevolg kunnen zijn van een aanpassing van het ongeboren kindje aan verwachte stressvolle omstandigheden. Het kindje zit negen maanden in de buik en merkt het wanneer de moeder gestrest is. Doordat het mogelijk wordt blootgesteld aan stresshormonen en de hogere hartslag van de moeder ontwikkelt het stresssysteem van de foetus anders dan wanneer de moeder weinig stress kent. Enerzijds kan verwacht worden dat dit kind beter kan omgaan met stress, anderzijds is het zo dat het brein van een moeder die veel stress meemaakt beter functioneert wanneer er veel prikkels aanwezig zijn. Wanneer het die prikkels niet in zijn omgeving aangeboden krijgt gaat het kind zelf op zoek naar prikkels. Zo’n kindje kan later de  diagnose ADHD krijgen, maar heeft zich eigenlijk in de baarmoeder perfect aangepast aan een stressvolle wereld. Alleen ontstaat er een probleem wanneer er onvoldoende prikkels worden aangeboden.”

Roze wolk

Het onderzoek werpt niet alleen een ander licht op een gedragsstoornis als ADHD, maar ook op zwangerschappen zelf. De heersende gedachte dat zwangere vrouwen op een wolk zweven, blijkt namelijk weinig wortels in de realiteit te hebben. “Er is een enorme variëteit aan reacties op een zwangerschap,” vertelt Van den Heuvel. “Bij elke vrouw zit wel een beetje stress, ook bij vrouwen die wel op een roze wolk zitten. Gaat het geen pijn doen, vindt mijn partner mij nog leuk na de bevalling, kan ik een goede moeder zijn? Dat soort vragen spelen een grote rol tijdens zwangerschappen maar krijgen amper aandacht. Naarmate zwangerschappen vorderen nemen dat soort angsten toe.”

“Verlos- kundigen vragen nooit naar de psychische gesteldheid van de moeder.”

Aan die angsten wordt weinig aandacht besteed. En dat is jammer, zo geven ook de moeders aan die deelnamen aan het onderzoek. “Verloskundigen vragen nooit naar de psychische gesteldheid van de moeder. Het enige waarnaar gekeken wordt is of het hartje van het kind klopt en of de moeders zich fysiek goed voelen.” Meer psychische begeleiding tijdens de zwangerschap is volgens Van den Heuvel dan ook geen overbodige luxe. Het kan de kans op emotionele problemen en verminderd cognitief functioneren voor het nageslacht verkleinen. “Dan denk ik vooral aan psychische screenings aan het begin van de zwangerschap.”

Mindfulness

Naast stress hebben de onderzoekers ook gekeken naar de invloed van mindfulness op moeder en kind. Mindfulness blijkt stress af te remmen. “Misschien moeten we gestreste moeders een mindfulness-cursus geven,” zegt Van den Heuvel, “om de negatieve effecten van stress te temperen of zelfs weg te nemen.” Zijn een psychologische screening en mindfulness bij zwangere vrouwen dan de manier om bijvoorbeeld ADHD te bestrijden? Zo ver wil Van den Heuvel niet gaan. “Eerst is er meer onderzoek nodig. Het liefst volgen we deze kindjes totdat ze 21 jaar zijn. Dan pas kun je echt zeggen of zich ook permanente stoornissen hebben ontwikkeld.”

_Advertentie.