Land vol criminelen

Onschuldig tot het tegendeel bewezen is. Hoe lang zijn we dat nog? Vandaag werd bekend dat de Nederlandse overheid mensen in kaart gaat brengen die misschien frauderen. Persoonsgegevens van burgers worden gekoppeld via een nieuw programma: Systeem Risico Indicatie (SyRI). Daarmee kun je sneller mensen opsporen die sjoemelen met belastingen en uitkeringen. Maar dat niet alleen. Via risicoprofielen kunnen burgers ook als verdacht worden aangemerkt. Burgers die misschien ooit gaan frauderen en dus nu al nauwlettend in de gaten gehouden moeten worden.

Het is de volgende steen in de Big Brother-staat. Schuldig totdat het tegendeel is bewezen: dat wordt steeds meer het uitgangspunt van de overheid. De behoefte aan preventie maakt de staat steeds machtiger. Eerder promoveerde bestuurskundige Rik Peeters op dit onderwerp aan Tilburg University. In zijn proefschrift The Preventive Gaze beschrijft Peeters hoe de preventiegedachte de afgelopen dertig jaar in ons land een enorme vlucht heeft genomen. Voorkomen is beter dan genezen, is het idee. Op zich geen onzinnig uitgangspunt. Maar preventie heeft wel een prijs: privacy. De preventiegedachte leidt tot een groeiende overheid, die steeds meer het privédomein van de burger binnentreedt.

Dat zorgt voor een wrange omkering. De overheid weet steeds meer over de burger, maar de burger weet steeds minder over de overheid. Een schadelijke ontwikkeling voor de democratie, waarin juist burgers de overheid moeten controleren en niet andersom. Tegelijkertijd wordt de burger door deze ontwikkeling gecriminaliseerd. In het geval van SyRI ben je een potentiële belastingfraudeur totdat is bewezen dat je geen belastingfraudeur bent. Maar hoe bewijs je dat? Je kunt een leven lang geen fraude plegen en toch verdacht zijn. Het eind is zoek…

De criminalisering van de burger heeft eveneens gevolgen voor de rol van de staat. Die wordt naast controleur ook politieagent. Een politieagent die mag ingrijpen voordat het misdrijf is gepleegd.

Als we het over ‘dreigstaten’ hebben, kijken we op dit moment naar IS of Rusland. Het wordt tijd om de blik wat meer naar binnen te keren. Het tij kan nog gekeerd worden. Een mooi begin zou het stoppen van SyRI zijn. Beginnen we daar nu niet mee, dan lopen we het gevaar in de toekomst wakker te worden in een land waarin iedereen bij voorbaat schuldig is.

_Advertentie.