Jacobse en Van Es regeren de polder

Vandaag (29-10) hoorden we dat Anna van Keulen, de dochter van Niek, twee weken geleden is omgekomen bij een aanrijding. Door een ongelukkige samenloop is Nieks blog gepubliceerd op de dag van Anna’s crematie. Daarvoor onze excuses. Nieks bijdrage is al veel eerder geschreven en ingezonden. Overigens heeft de column ook een plaats gekregen in Univers 4, die morgen verschijnt. Namens de redactie van Univers onze oprechte gevoelens van deelneming aan Niek en zijn gezin.

***

Ken je Jacobse en Van Es? Prachtige tv-typetjes van Kees van Kooten en Wim de Bie, het gouden satirische duo van de jaren ’70-’90. Scharrelaars aan de rand van de samenleving: F. Jacobse (Koot) als de slimmerik, Tedje van Es (Bie) als zijn sullige volger. De heren begonnen als hoveniers, rommelend van klus naar klus: Jacobse aan het stuur van de dikke Amerikaan, Van Es in de aanhanger. Hun politieke parodie (de Tegenpartij met als motto ‘samen voor ons eigen’) werd richting de verkiezingen véél te populair. Jacobse en Van Es werden op het Binnenhof vermoord.

We maken de sprong naar het nu. Jacobse en Van Es zijn niet dood. Ze leven, en nog wel op het Binnenhof! Ze heten Mark Rutte en Diederik Samsom. Samen voor ons eigen is vertaald in ‘de participatiesamenleving’. Rutte is Jacobse 2.0: de held van de vrije jongens, weg met de in tientallen jaren opgebouwde solidaire samenleving. Doorwerken tot je 67e gecombineerd met het versoepelen van het ontslagrecht; het verlagen van de ontslagvergoeding en het verkorten van de WW. Bingo! Zelfs Tedje van Es snapt de gevolgen: werkgevers gaan nog sneller oudere werknemers dumpen. Een 40-plusser is oud in de ogen van de gemiddelde HR-manager. Verjongen en/of automatiseren dus, zo snel mogelijk weg met die dure oudjes. Werkend in loondienst de 67 halen? Wijs mij de werkgevers aan die daar serieus beleid op hebben: ik ken ze niet. Niet alleen ouderen zijn de klos: jongeren komen nauwelijks nog aan een vaste baan. Werkloosheid, flexcontracten of het ZZP-schap zijn de opties, waarbij de laatste twee worden voorgesteld als ideaal. Toch kom ik veel jongeren tegen die gewoon een vaste baan willen, niet elke afgestudeerde is een vrijgevochten type.

Dan de dagelijkse neo-liberale uitwassen in de krant: massaontslag in de thuiszorg, de puinhoop bij Vestia, privatisering hier, reorganisatie daar. Valt er iets te verwachten van de politiek? Nee. Rutte verstevigt zijn leiderschap, Samsom heeft zich laten foppen en staat zo laag in de peilingen dat hij geen kant op kan. De ‘constructieve oppositie’ schurkt kwijlend tegen de macht aan. Rutte rules, zoals Jacobse dat deed. Slim. Aalglad. Welbespraakt.

Is er dan geen enkele hoop voor wie hecht aan sociale verworvenheden, rechtvaardigheid, redelijkheid, solidariteit? Is het alleen nog ieder voor zich? Van de politiek moeten we het niet hebben, van de captains of industry ook niet. Er blijven wat mij betreft twee relevante ankers over: vakbonden en ondernemingsraden. Daar zit de nog resterende potentiële tegenmacht. Maar dan zullen ze zich allebei wel veel steviger moeten positioneren. Visie ontwikkelen, heldere doelen bepalen, stevig onderhandelen, helder communiceren. Voorwaarde: daarvoor zijn prima spelers nodig. Met brave jaknikkers krijgt een vakbond of OR niets voor elkaar. Dus als je iets vindt, als je iets wilt: niet mekkeren. Laat je horen, praat en denk mee, bijvoorbeeld in een vakbond en/of OR. Samen voor ons eigen? Nee. Samen voor ons allen.

Mr. Niek van Keulen is senior-adviseur bij GITP en alumnus van Tilburg University.

_Advertentie.