Waarom hoogopgeleide moslima’s steun zoeken bij Allah

Waarom hoogopgeleide moslima’s steun zoeken bij Allah

Jonge Marokkaanse moslima’s halen veel steun uit religie en gebed. In een samenleving die ze uitsluit geeft dat houvast en rust. Dat stelt Leonie van der Valk in haar proefschrift Steun zoeken bij Allah, waarop ze vandaag promoveert.

Het maatschappelijk debat over moslims en de islam is de laatste decennia verhard. In diezelfde periode zijn hoogopgeleide Nederlandse moslima’s van Marokkaanse afkomst zich meer gaan richten op hun geloof. Van der Valk zag het gebeuren als onderzoeker en docent. Ze vroeg zich af welke rol hun religie en het bidden zou kunnen spelen bij emancipatie binnen de Nederlandse samenleving.

Voor haar promotieonderzoek vulden 177 moslima’s een vragenlijst in en hield ze dertien diepte-interviews. De negativiteit vanuit de Nederlandse samenleving doet de moslima’s volgens Van der Valk verdriet. “Ze proberen een goed mens te zijn, iets te betekenen voor hun omgeving, goede daden te verrichten. Hoe kunnen mensen dan zo negatief over mij en de Islam denken, vragen ze zich af. Maar daarin zijn ze ook heel positief en vertrouwensvol. Mensen weten niet hoe het zit met mijn geloof, denken ze dan bijvoorbeeld.”

Bescherming

In dit negatieve klimaat onderdrukken de moslima’s hun geloof niet, ze benadrukken het door bijvoorbeeld een hoofddoek te dragen. Om te tonen dat ze er zelf voor kiezen een leven te leiden naar Allahs richtlijnen. Paradoxaal genoeg beschermt dit ze volgens Van der Valk tegen kritiek. “Het geloof en hun relatie met Allah geeft ze houvast, kracht en inspiratie. Wereldwijd zijn er veel moslims en dat geeft een gevoel van saamhorigheid dat grenzen overstijgt.”

Leonie van der Valk. Foto Mark Sassen

Leonie van der Valk. Foto Mark Sassen

Bidden

Bidden speelt een belangrijke rol in hoe deze vrouwen hun geloof in de praktijk brengen, zegt Van der Valk. In haar onderzoek onderscheidt ze acht functies van bidden (zie kader onderaan). Door tot Allah te bidden kunnen moslima’s zich vaak beter naar anderen beheersen en onder meer uitrazen als ze boos zijn, troost en steun vinden. Met name omdat ze hoogopgeleid zijn, heeft het bidden volgens Van der Valk zin. Meer dan ooit is het leven immers complex en stressvol. “Je wordt geleefd door anderen, ook via de media en je moet allerlei keuzes maken.”

“Je moet ze niet wegzetten als anders maar erkennen als Nederlanders”

Maar qua emancipatie kan bidden ook tegenwerken: “Door te bidden sluiten sommigen zich meer af. Dan leggen ze niet uit wat hun geloof betekent, maar zoeken ze vooral steun bij geloofsgenoten. Dat is jammer, want zo neemt de verbinding met andersdenkenden weer af.”

Moslim zijn in Nederland

Moslima’s zien in hun geloof vredelievendheid, sociale rechtvaardigheid en persoonlijke steun, maar in de maatschappij overheersen gevoelens van wantrouwen, angst en onzekerheid. De overheid zou een duidelijk signaal moeten afgeven, vindt Van der Valk. “Deze jonge hoogopgeleide mensen gaan vol vaart en bouwen mee aan de samenleving. Je moet ze niet wegzetten als anders vanwege hun geloof of afkomst maar erkennen als Nederlanders.”

Zou het een idee zijn minder nadruk te leggen op het geloof? Het zelfverkozen dragen van een hoofddoek zorgt ook voor spanningen, omdat de moslima’s zo eerder worden gediscrimineerd. Dat lijkt Van der Valk geen optie. “Het geloof afzweren werkt in ieder geval niet. Dan heb je niets om je te beschermen tegen discriminatie. Nu kan je nog zeggen dat je betekenis probeert te geven aan je leven. Als je jezelf helemaal aanpast heb je het risico dat je in de inferieure beeldvorming gaat geloven. Juist die eigen identiteit beschermt daartegen.”

Hechting

In het onderzoek viel op dat de binding met de ouders een sleutelrol speelt in hoe de moslima’s omgaan met hun geloof. Vanuit de klassieke hechtingstheorie geldt dat je positief en open naar de wereld kan zijn, als je goed gehecht bent met je ouders. “Daarom zijn deze moslima’s ontvankelijk en positief ingesteld, ondanks alles,” zegt Van der Valk. “Ze hebben vaak een heel goede band met hun ouders.” Moslima’s waarbij die band met één van de ouders minder goed is, twijfelen vaker aan hun geloof.

Leonie van der Valk (1954) studeerde culturele antropologie in Utrecht en Nijmegen. Daarna was ze als onderzoeker en docent verbonden aan onder meer de Radboud Universiteit Nijmegen en de Hogeschool van Amsterdam. Ze deed onderzoek naar en gaf les over onder andere jeugdhulpverlening, vluchtelingenproblematiek en migratie. Ze promoveert vandaag 14.00u in de aula van Tilburg University op haar proefschrift Steun zoeken bij Allah. Religiositeit, bidden en religieuze coping van Nederlandse, hoogopgeleide moslima’s van Marokkaanse afkomst.De acht functies van bidden

  1. Door het bidden kunnen bevredigende verklaringen gevonden worden voor gebeurtenissen. Zo kunnen nare gebeurtenissen bijvoorbeeld een positieve religieuze betekenis krijgen. Allah wil ze iets leren of ergens voor behoeden;
  2. Uitoefenen van controle. Bidders krijgen greep op gevoelens van angst en onzekerheid. Door te bidden kan toch actie worden ondernomen;
  3. Verschaffen van emotionele geborgenheid. Door zich tot Allah te wenden kunnen gevoelens van veiligheid, vertrouwen, hoop en troost gestimuleerd worden;
  4. Verkrijging van sociale steun. Door verbinding met geloofsgenoten kunnen spanningen en het gevoel er alleen voor te staan afnemen;
  5. Verandering in levensoriëntatie. Het eigen gedrag en de eigen opvattingen kunnen door religie en bidden gestuurd worden. Bidden bij problemen helpt milder te worden, zachter en vergevingsgezinder. Het helpt om woede, frustratie en wrok te verminderen;
  6. Ontwikkelen van een religieuze identiteit. Als bidden bijdraagt aan identiteitsversterking en de zelfwaardering vergroot, kan het spanningen verminderen;
  7. De eigen spiritualiteit kan verdiept worden door te bidden;
  8. Bidden brengt tot rust en ontspant.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.