Critici: ‘Vonk had voorzichtiger moeten zijn’

Had Radboud-hoogleraar Roos Vonk (sociale psychologie) de data die oud UvT-hoogleraar Diederik Stapel bij haar aanleverde omtrent het onderzoek naar vleeseters, beter moeten controleren?  Ja, menen critici, die boos zijn dat Vonk de dans ontspringt.

Het frauduleuze vleesetersonderzoek van Stapel, zijn Tilburgse collega Marcel Zeelenberg en de Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk brengt het hele Nederlandse universitaire onderzoek in diskrediet, zo stelt Aalt Dijkhuizen, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Wageningse universiteit in de papieren editie van het Brabants Dagblad. In een ongewoon felle reactie stelt Dijkhuizen dat ‘niet de vleeseters uit het onderzoek hufters blijken te zijn, maar de onderzoeker(s) zelf’. Volgens hem treft de blaam niet alleen Stapel, die onderzoeksgegevens uit zijn duim zoog, maar ook zijn collega’s Vonk en Zeelenberg omdat zij elke vorm van controle nalieten en alles voor zoete koek slikten.

Vonk moet zich verantwoorden in een gesprek met de leiding van de Nijmeegse Radboud Universiteit, zo liet een woordvoerder gisteren weten. “Ze had kritischer moeten zijn. Maar ze is in deze zaak toch vooral slachtoffer”, aldus de woordvoerder. Vonk houdt vol in goed vertrouwen te hebben gehandeld. De Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de Nijmeegse universiteit gaat onderzoek doen naar de gang van zaken rondom het vleesonderzoek.

Dat Vonk van 2005 tot 2008  voorzitter van de Stichting Wakker Dier was en dierenliefde hoog in het vaandel heeft staan (ze schreef onder meer een artikel over ritueel slachten), zou volgens sommige critici, tot een minder kritische blik tegenover de data hebben geleid. Ze zou zelfs honderden mails hebben genegeerd van mensen die haar op fouten in het onderzoek wezen.

Publicist/wiskundige Jan van Rongen geeft op een discussieforum op internet aan Vonk eerder op de foutieve data te hebben geattendeerd. “Ik zag in die cijfers een onmogelijkheid. Voor zover ik weet is er naast mij nog één persoon geweest die zo naar de cijfers heeft gekeken en zag dat het niet kon: tegelijk N=32 en 44 procent, resp. 15 procent is mathematisch onmogelijk. Pepijn van Erp werkt ook aan de RU. Hij en ik dachten in eerste instantie aan fout toegepaste toetsen en (uiteraard) niet aan fraude.  Ik heb de onderzoekers gevraagd deze cijfers te verklaren en kreeg geen antwoord. Toen ik het nog een keer navroeg, mailde Roos Vonk mij dat cijfers worden afgerond. In haar antwoord zei Vonk verder tegen mij ‘Ik vond dat veel van je conclusies getuigden van onvoldoende kennis. Bijv. dat N altijd de steekproefgrootte is, en dat experimenten oorzaak-gevolg relaties aantonen (1e jaars sociale psychologie).
Daarom hebben we er niet op gereageerd. ‘” Van Erp is niet bereikbaar voor een verdere toelichting.

Ook op Twitter wordt veel kritiek geleverd op Vonk. #vonk wast haar handen in onschuld en toont ons zo maar weer eens het menselijk gebrek. #stapelgate, twittert Arnold Meulenbeld.

Is er volgende week weer PenW? Dan hoop ik dat ze Roos Vonk eens aan de tand voelen. Die weet zich aardig uit het debat te spinnen. #stapel, bepleit UvA-student Rico den Burger.

Er zijn ook wetenschappers die het voor Vonk opnemen. “Vonk treft geen enkele blaam”, zegt sociaal psycholoog en collega Ap Dijksterhuis in een artikel op de website van de Radboud-universiteit. ‘Wetenschappers verzamelen data en schrijven daar – vaak in groepsverband – een artikel over. Maar je controleert elkaar niet. Soms doe je dat wel bij beginnende AIO’s om te kijken of ze niet per ongeluk fouten hebben gemaakt, maar daar blijft het bij.’

Dijksterhuis krijgt steun van ethicus Marcel Becker, die onderzoek doet naar integriteit van bestuurders.  “Publicaties staan vol met verwijzingen naar het werk van andere wetenschappers. Je kunt niet anders dan ervan uitgaan dat dat werk van die anderen goed in elkaar steekt. Anders is het niet werkbaar. Vertrouwen speelt een ontzettend belangrijke rol in de wetenschap. Precies daarom zijn wetenschappelijke integriteitkwesties zo problematisch:  iemand die de boel flest, vreet aan het fundament van de wetenschap.”

Toch had Vonk wel iets voorzichtiger kunnen zijn. Door eerst een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift te publiceren- dat de toets moet doorstaan van een kritische blik van peers – en dan pas een persbericht uit te brengen. “Dat is wel de gebruikelijke gang van zaken”, zegt Becker.

Overigens gaf de Tilburgse rector magnificus Philip Eijlander in een exclusief interview met Univers aan dat het alom besproken vleesonderzoek niet het belangrijkste item was in de fraudezaak. “Het gaat meer in het algemeen over Stapel zijn wijze van werken”, aldus Eijlander.

Roos Vonk en Marcel Zeelenberg waren vanochtend niet bereikbaar voor commentaar.

_Advertentie.