Plek in het gezin heeft geen invloed op karakter

Karakters worden gevormd door de plek in het gezin, is een volkswijsheid. Het jongste kind is avontuurlijk, het oudste behoudend. Onzin, stelt een stevige Duitse studie nu. Indrukwekkend onderzoek, zegt de Tilburgse hoogleraar ontwikkelingspsychologie Jaap Denissen.

Een relatie tussen de plek in het gezin en persoonlijkheid is er niet, stelt de Duitse studie omomwonden. De onderzoekers namen een ruime steekproef: 20.000 mensen uit Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten zijn vergeleken. Met verschillende onderzoeksmethoden. Indrukwekkend en overtuigend, stelt Denissen. Vooral dat laatste is niet onbelangrijk: “De onderzoekers hebben een null effect gevonden. Oftewel, geen verband.” Door de gevolgde aanpak wordt kritiek ondervangen. Er kan niet gewezen worden op toevallige vondsten of een beperkte steekproef.

De studie is in PNAS gepubliceerd. Na Nature en Science het meest toonaangevende blad, zegt Denissen. “Dat is niet het ultieme bewijs dat de studie goed is, maar wel een teken dat dit serieus genomen wordt. Het siert PNAS dat ze een null effect zo prominent durven te publiceren. Dit is niet het type resultaat dat normaal in zo’n blad verschijnt.”

“De onderzoekers hebben niets gevonden”

De Grote Vijf
Een heldere studie, maar de discussie is er niet mee gesloten. De deur staat in de wetenschap altijd op een kier, zegt Denissen. “Bijvoorbeeld voor een wetenschapper die wil bewijzen dat geboortevolgorde wél effect heeft op andere aspecten van de persoonlijkheid.” Want dat is niet categorisch uitgesloten. En ook niet onwaarschijnlijk. “De grote vijf persoonlijkheidseigenschappen zijn onderzocht. Extraversie, neuroticisme, openheid voor ervaringen, vriendelijkheid en nauwkeurigheid. Daarop is geen invloed gevonden, maar mogelijk is die invloed er ergens anders wel. Zo stellen de wetenschappers vast dat oudere kinderen net iets intelligenter zijn. Er zijn mogelijk ook wel effecten op andere psychologische factoren, bijvoorbeeld op iemands levensverhaal en herinneringen.”

“De deur staat in de wetenschap altijd op een kier”

Oudste en jongste kind
Dat ons karakter beïnvloed zou worden door geboortevolgorde, is een oud idee. Wetenschapper Francis Galton ontdekte in de achttiende eeuw dat eerstgeborenen oververtegenwoordigd zijn in de wetenschap, schrijf de Volkskrant. Dat zou komen doordat oudste kinderen meer aandacht krijgen en het beste voedsel, wat goed is voor hun ontwikkeling. Aan dat plausibele verhaal werd lange tijd niet getwijfeld. Zo lezen we ook nu nog in interviews dat beroemde ondernemers en kunstenaars een drang naar succes hebben, omdat ze als jongste kind weinig aandacht kregen.

Die interviews zeggen meer over stereotypes dan de werkelijkheid, denkt Jaap Denissen. Zelf oudste in een gezin van vier kinderen, heeft Denissen altijd getwijfeld aan het idee dat die plek zijn karakter vormde. In plaats van behoudend, was hij juist het meest experimentele, rebelse kind.

TiU-studenten die meer willen weten over persoonlijkheidsontwikkeling, kunnen volgend collegejaar terecht bij de nieuwe research master Individual Differences and Assessment.

_Advertentie.