Betere baankansen? Neem je verantwoordelijkheid
Hoogopgeleiden bereiken de gedroomde baan vaak niet meer. De arbeidsmarkt wordt overspoeld door elkaar verdringende oud-studiegenoten. Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen breekt een lans voor een verantwoordelijkheid nemende universiteit én student.
Ruim 700.000 studenten staan volgens het CBS ingeschreven in het hoger onderwijs. Velen vinden daarna geen baan op niveau. Tv-programma De Monitor stelde onjuiste vooruitzichten aan de kaak en constateerde: we hebben onder meer te veel communicatieprofessionals, journalisten, bedrijfskundigen en psychologen. Vijfduizend psychologen en pedagogen van de 166.000 hooggeschoolde werklozen solliciteren op soortgelijke functies. Ondertussen staan er 36.000 studenten ingeschreven voor deze studierichtingen. Het aanbod jaagt de vraag verder op.
Krapte op de arbeidsmarkt
Nederland lijkt een overschot aan hoogopgeleiden te hebben waarvoor simpelweg geen arbeidsplaatsen zijn. Aangezien universiteiten meer geld verdienen bij meer studenten, zullen zij studenten niet weigeren. De overheid zou wel een limiet kunnen stellen, zoals dat al gebeurt bij geneeskunde. Dat is wellicht nodig, want opleidingen moeten volgens de wet zo goed mogelijk aansluiten op de arbeidsmarkt.
‘Dé arbeidsmarkt zit niet op slot’
Maar volgens Ton Wilthagen heeft de arbeidsmarkt geen vaste, beperkte vorm: “De arbeidsmarkt is geen druk café, waar twee mensen in kunnen zodra er twee vertrekken. Als twee mensen met ideeën op de markt komen, kunnen ze juist banen creëren.” Wel erkent Wilthagen dat de arbeidsmarkt door vele factoren wordt beïnvloed en op plekken te krap kan zijn. “Terwijl we in 2008 nog dachten dat de publieke sector een banenmotor was, zit die door bezuinigingen nu op slot.”
Hoogopgeleid… En dan?
Veel hoogopgeleiden vallen nu buiten de boot. Waarvoor is hun opleiding goed geweest, behalve voor de landelijke statistieken? Met alle kennis die ze opgedaan hebben, hangen ze achter de vuilniswagen, staan ze achter de bar of in de supermarkt. In deze praktijk van gebroken dromen ziet Wilthagen toch een lichtpuntje: “Het opleidingsniveau van de bevolking tilt alles op. Als je in mensen investeert en mensen in zichzelf, betaalt zich dat toch uit. Iemand die psychologie gestudeerd heeft en via zijn baantje in de supermarkt bedrijfsleider wordt, zal dat werk op termijn beter doen dan iemand van een lager opleidingsniveau.”
Neem verantwoordelijkheid
Wilthagen bepleit een actieve houding voor onderwijsinstellingen. Ze hebben volgens Wilthagen een verantwoordelijkheid. Zo moeten ze eerlijker zijn met voorlichting en contact houden met alumni. Op tijd bijsturen, als het misgaat. Verantwoordelijkheid nemen, voor waar studenten terechtkomen. Ook de middelbare school speelt daarbij een belangrijke rol. Dáár worden studenten in de dop gevormd: “Zeg tegen leerlingen: kies met je hart. En bepaal met je verstand. Stimuleer leerlingen andere keuzes te overwegen.”
‘Studenten moeten er ook zelf voor zorgen dat ze opgeleid worden voor de banen van morgen’
Komen mensen nu al moeilijk aan werk, de aankomende golf van robotisering zou dat een duizendvoud kunnen verergeren. Sommige beroepen zullen vrijwel geheel verdwijnen. Wilthagen – initiatiefnemer van de Tilburgse collegereeks over robotisering van de samenleving – schat dat binnen twintig jaar 30% van de huidige banen verdwenen zijn. Hoeveel banen erbij komen, kan hij niet voorspellen. Wel merkt Wilthagen op dat juist hoogopgeleiden het minste risico lopen op baanverlies door de automatiseringsslag die robots kunnen veroorzaken.
Zeker als studenten het heft in eigen hand nemen. De student heeft namelijk óók een verantwoordelijkheid. Een studie is een generalisatie, merkt Wilthagen op. “Sommige specialismen doen het wél goed. Studenten zouden zich bijvoorbeeld kunnen toeleggen op groeisectoren. Loop geen stage bij de provincie, maar bij ASML. Ga als psychologiestudent stagelopen bij een roboticabedrijf. Zorg ervoor dat je wordt opgeleid voor de banen van morgen, niet die van gisteren.”
Advertentie.
