Zondag met Lubach: Loth bespreekt buitenspel gezette rechters
Bijna de helft van de strafzaken in Nederland wordt afgedaan zonder rechter. De onverwoestbare scheiding der machten lijkt haar eerste barsten te vertonen. Hoogleraar Marc Loth, werkzaam bij Tilburg Law School, vindt niet dat we de goede richting opgaan.
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft in 2015 213.000 strafzaken behandeld, waarvan er 97.800 door het OM zelf zijn afgedaan. Kleine misdaden worden tegenwoordig niet langer bestraft door de rechter, maar door de officier van justitie. Loth laat weten dat deze zogenoemde ZSM-aanpak bedoeld is om het rechtssysteem te ontlasten. “De efficiëntie moet omhoog en er moet minder belasting komen op de zittingscapaciteit van de rechterlijke macht.” Kortom: er zijn te weinig rechters.
De ZSM-aanpak staat voor: zo snel mogelijk bestraffen. Wie opgepakt wordt voor een licht vergrijp, wordt sinds 2013 vaak niet meer door de rechter bestraft, maar door de officier van justitie. Deze leidt het onderzoek, stuurt de politie aan en eist nu niet de straf, maar deelt die uit.
Het Lowlands-schandaal
In 2013 werd de ZSM-aanpak in praktijk gebracht tijdens Lowlands. Bezoekers die werden opgepakt wegens drugsbezit kregen direct een voorstel voor een boete of taakstraf. Verdachten die dat voorstel accepteerden, hebben nu een strafblad. De festivalbezoekers verklaarden later dat ze hier niet over werden geïnformeerd.
Onvoldoende bewijs
Als het OM hetzelfde handelt als de rechter, is er nog niet zoveel aan de hand. Maar dat gebeurt niet. Het OM straft gemiddeld namelijk strenger dan de rechter. Toen de Hoge Raad de strafzaken verder onderzocht, bleek zelfs dat er in 8% van de gevallen een straf werd uitgedeeld terwijl er onvoldoende bewijs was. Deze verdachten zouden onder een rechter vrijgesproken zijn.
“Een rechter is natuurlijk van een andere orde dan een officier van justitie,” vertelt Loth. “Op deze manier kan het voor komen dat mensen bestraft worden voor iets dat ze niet gedaan hebben. Het is een verlies van de rechterlijke controle en dat heeft een prijs. De vraag is: wil je deze prijs als samenleving betalen?”
Grote criminelen lachen in hun vuistje
Kan het dan nog erger? Natuurlijk. De politie en het OM in Noord-Brabant willen deze ZSM-aanpak namelijk doortrekken naar grotere delicten. Het probleem is alleen dat de officier van justitie geen celstraf mag opleggen, want dat kan alleen een rechter. Grote (vaak drugs)criminelen krijgen de keuze: of er wordt een deal gemaakt en de crimineel moet een geldbedrag betalen of bijvoorbeeld zijn auto afstaan, of er wordt gedreigd met een strafrechtelijk onderzoek naar hun criminele organisatie. De uitkomst is helder. Het blijft bij auto’s afpakken, taakstraffen uitdelen en boetes geven.
Hoofd recherche Rienk de Groot geeft in de Volkskrant aan dat hij dit proces liever vijf keer herhaalt, dan dat hij één keer een strafrechtelijk proces afhandelt. ‘Dat duurt namelijk erg lang en je weet nooit hoe het bij de rechter afloopt.’
Investeer in zittingscapaciteit
Loth vreest voor ons rechtssysteem. “Het begint te lijken op het Amerikaanse rechtssysteem, die richting moeten we niet op willen. Ik zou dan investeren in meer zittingscapaciteit.”
“Het is niet gunstig dat deze ZSM-aanpak wordt doorgetrokken naar grotere misdrijven,” vervolgt Loth. “Voor kleine vergrijpen valt het te verdedigen, voor grote misdrijven niet.”
Ook de Nederlandse rechters uiten kritiek op de ZSM-aanpak. ‘Ze zien helemaal niets in deze nieuwe aanpak richting grote criminelen in Noord-Brabant.’
Klik hier voor het gehele fragment.
Advertentie.
