Voor de moderne pelgrim is de reis belangrijker dan de bestemming

De pelgrimage lijkt bezig aan een comeback. Waar in 1980 slechts een handjevol pelgrims de eeuwenoude Camino de Santiago naar het Noord-Spaanse Santiago de Compostella liepen, werd de voettocht vorig jaar door honderdduizenden mensen afgelegd. Een terugkeer van het religieuze? PhD-student Suzanne van der Beek, die onderzoek doet naar de camino, zegt van niet. Maar als de moderne pelgrim niet op zoek is naar God, wat beweegt hem dan wél?

De weg naar Santiago de Compostella leidt langs schaduwrijke dorpjes, over stille landweggetjes, door de bergen en soms – afhankelijk van welke route je neemt – langs hagelwitte stranden en adembenemende zeekliffen. De bestemming is de kathedraal van Santiago de Compostella, waar zich het graf van de apostel Jacobus (in het Spaans: Santiago) zou bevinden. In de christelijke traditie is de kathedraal al eeuwenlang een belangrijk heiligdom. In de Middeleeuwen legden miljoenen christenen de pelgrimstocht af. Op zoek naar vergeving voor hun zonden, om een goddelijk wonder in de hand te spelen, of omdat ze de zware voettocht zagen als een religieuze plicht.

Paradox

Na een lange periode van stilte, neemt de drukte op de camino weer toe. Jaarlijks vinden honderdduizenden pelgrims – uitgerust met stevige wandelschoenen en backpacks – hun weg naar Santiago de Compostella. “Vanaf de jaren ’90 is de camino plotseling weer heel populair geworden”, zegt Suzanne van der Beek, die aan Tilburg University promoveert op haar onderzoek naar moderne pelgrims en de verhalen die zij – vooral online – over hun camino vertellen. “Ik raakte geïnteresseerd in de camino omdat ik het zo onwaarschijnlijk vond dat zo’n stoffig, Middeleeuws ritueel in onze tijd weer opleeft. Waarom willen we dat nu? Die paradox trok me aan.”

Promovenda Suzanne van der Beek

Nieuwe betekenis

In de moderne tijd is de pelgrimstocht nieuwe functies gaan vervullen, zegt Van der Beek. “De tocht heeft voor veel pelgrims geen religieuze betekenis meer. Religie is nog wel één van de thema’s, maar het is niet meer het hoofdthema. Tegenwoordig spreekt de camino met name aan omdat het een soort tegengeluid is tegen moderne tendensen waar veel mensen nu kritisch over zijn. De camino maakt een terugkeer mogelijk naar ‘oude’ waarden zoals zorg voor elkaar, rust en bezinning. Het is voor veel mensen een manier om los te komen van het snelle, vluchtige leven”, legt Van der Beek uit. “Maar tegelijkertijd houden veel pelgrims een weblog bij, of doen ze verslag van hun reis op Instagram en YouTube. Een van de bekendste klacht van herbergiers die pelgrims ontvangen langs de camino, is dat de eerste vraag vaak is: hebt u ook WiFi? Dat is weer dat paradoxale dat ik zo interessant vind.”

Bijzonder

Volgens Van der Beek is er ook een andere, meer prozaïsche verklaring voor de teruggekeerde populariteit van de pelgrimstocht: het is weer eens wat anders. “Veel pelgrims zijn toeristen die een bijzondere reis willen maken. We leven in een tijd waarin reizen steeds gemakkelijker en toegankelijker wordt. Vooral jongere pelgrims zijn daarom op zoek naar een bijzondere reiservaring. Ze willen niet meer ‘gewoon’ gaan backpacken in Thailand.”

Zelf heeft Van der Beek de camino inmiddels ook al meerdere keren gelopen. Het ís ook heel bijzonder, zegt ze. “Ik ben in eerste instantie gaan lopen vanuit theoretische interesse. Inmiddels heb ik twee keer de Franse route door de Pyreneën afgelegd, en ook een keer de route vanuit Porto. Ik ben nu een aantal maanden in de Verenigde Staten als visiting scholar, maar komend voorjaar wil ik weer gaan lopen.”

Op 24 november spreken academici, professionals en pelgrims over de herontdekking van de pelgrimstocht tijdens een meeting ‘Onderweg met een missie’ in de Janskerk Utrecht (inloop vanaf 12.30 uur, borrel na afloop tot 17.30 uur). Deze is georganiseerd door de Camino Academie. 

_Advertentie.