Het Negende Gebod

Als student aan een universiteit zie ik mijzelf als een apostel van de waarheid. Het geloof dat ik aanhang volgt geen heilige boeken uit vergeten jaren, maar verslagen van wetenschappers die zichzelf bijstellen, controleren en dan weer van zichzelf leren. Ik zing psalmen van ANOVA’s, van gemiddeldes en significantie. De waarheid die ik aanhang is even fragiel als zij sterk is: constant betwist en toch voor waar aangenomen. Het gebod wat ik volg is nummer negen: gij zult geen valse getuigenis spreken tegen uw naaste: mijn woorden zijn feiten (maar ik was altijd een zondaar).

Feiten zijn mijn houvast, de dingen die ik geloof in een wereld waar ik sceptisch tegenover sta. Het is daarom desillusionerend om te zien hoe mijn geloof soms langzaam lijkt te verdwijnen. De waarheid lijkt, zoals Zeus en Odin voor haar, almacht te verliezen. Natuurlijk blijft ze heilig binnen onze kerk, binnen de zalen van de universiteit, de kantoren van de schrijvers van onze heilige boeken, maar daarbuiten worden de feiten dikwijls buiten spel gezet.

“Alternative facts”. Het was de term die Kellyanne Conway, (communicatie)adviseur voor Donald Trump, gebruikte om de onjuiste verslaggeving van de (tegenvallende) opkomst bij de inauguratie te beschrijven. De waarheid is altijd een punt aan de horizon geweest waarvan we allemaal wel wisten dat we het nooit helemaal zouden kunnen bereiken, maar toch probeerden te benaderen met feiten als onze routebeschrijving.

Die feiten, de Noordster waar we onze richting mee bepalen, lijken optioneel te worden. Als ze ons niet bevallen, stoppen we onze vingers in onze oren en zingen we hard ons eigen lied. Dat we de sirenes en toeterende auto’s niet meer horen, nemen we dan voor lief. De routebeschrijving van feiten naar de waarheid krijgt concurrentie van een alternatieve routebeschrijving van alternatieve feiten, en wie ooit met een vrouw én een navigatiesysteem in de auto heeft gezeten, weet dat je met twee routebeschrijvingen al helemáál nergens komt.

Het is natuurlijk preken voor eigen parochie, deze column. In mijn kleine echokamer waar ik altijd gelijk heb, is het makkelijk om mijn waarheid te verkondigen en tegengeluiden te vermijden. Dat de waarheid niet altijd simpel en eenduidig is, mag duidelijk zijn, maar bij deze het pleidooi van een zondaar die haar kop meermaals in het zand heeft gestoken: volg weer eens een keertje de feiten, dan kom je nog eens ergens.

_Advertentie.