‘Alternatieve feiten zijn bullshit’

Donald Trump’s media-pundit Kellyanne Conway introduceerde de notie ‘alternative facts’ bij de Amerikaanse pers. Wetenschapsfilosoof Herman de Regt legt uit waarom het ‘bullshit’ is.

Conway stelde dat het halflege plein bij de inauguratie van Trump behoort tot de orde van de ‘alternatieve feiten’: haar feiten vertellen een ander verhaal! Zoals president Trump wel vaker claimt over heel andere feiten te beschikken, zoals over grootschalige stemfraude, terroristische aanslagen en de geboorteplaats van Obama.

Maar is het idee van ‘alternatieve feiten’ op zichzelf zo lachwekkend? Is dat niet wat de wetenschap ook voortdurend doet? Andere feiten aandragen, om nieuwe hypotheses aannemelijk te maken? Onze wetenschapsfilosoof Herman de Regt kan de spotlust met moeite onderdrukken: “Alternatieve feiten? Ha, het klinkt meer als een soort onbedoelde diepzinnigheid, die uiterst gevaarlijk is bovendien.” Hij wijst naar het bordje met koekjes en paaseitjes waarop hij zijn gasten trakteert.

herman-de-regt

“We hebben afgesproken dat dit koekjes zijn en dat paaseitjes. Dan moeten we het er toch over eens zijn dat hier drie koeken liggen. Natuurlijk kunnen we er vanuit een ander perspectief naar kijken. Vanuit een ander classificatieschema zien we bijvoorbeeld ‘atomen’, of ‘verzamelingen’. De feiten veranderen daar echter niet mee. We belichten alleen een ander aspect aan de stand van zaken en we gaan ervan uit dat dit ook door anderen kan worden waargenomen.” Zeggen dat er behalve de feiten ook nog alternatieve feiten zijn, is een uitspraak die volgens De Regt moet worden gerekend tot wat Harry Frankfurt zo mooi omschreef als ‘bullshit’ – een uitspraak die niet eens de pretentie heeft om waar of onwaar te zijn.

“We stoten ons hoofd aan en struikelen over robuuste verschijnselen. Punt”

Trump en Conway, zegt Herman de Regt, kunnen hooguit bijval vinden in de meest vulgaire varianten van postmoderne filosofie waarin ‘feiten niet bestaan’ en ‘anything goes’: “Ze denken dat je alles kunt beweren. Je mag toch verwachten dat die beweringen stuk lopen op, of worden bevestigd door de werkelijkheid. De menselijke geest heeft het vermogen veel in vrijheid te verzinnen, maar lang niet alles snijdt hout. Zelfs sociaal-constructivisten als Thomas Kuhn, die zeggen dat onze manier van categoriseren bepaalt ‘wat de feiten zijn’, beamen dat er altijd ‘anomalieën’ blijven bestaan die niet in het perspectief passen. Dat is een erkenning van de werkelijkheid. We stoten ons hoofd aan en struikelen over robuuste verschijnselen. Punt.”

De Regt, die zegt dat realisme in de filosofie toch nog altijd het meeste oplevert, hoopt dat het realisme ook weer terugkeert in de media en de politiek. Dat The New York Times nu komt met de slogan ‘facts matter’ is een goed teken: “Dit is hard nodig. Zoals het altijd al hard nodig was.”

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.