‘Anna O. Szust’ toont schaduwzijde van open access
Wetenschappelijke publicaties vrij toegankelijk maken en de macht van grote uitgevers breken: open access is een mooi principe. Maar het systeem heeft ook een keerzijde. Die werd door een groep onderzoekers van de Universiteit van Warschau aan het licht gebracht met behulp van ‘lokwetenschapper’ Anna O. Szust.
Anna O. Szust, universitair hoofddocent aan de Adam Mickiewicz Universiteit in Poznán, besloot in de herfst van 2015 dat het tijd was om toe te treden tot de redactie van een wetenschappelijk tijdschrift. Ze stuurde een open sollicitatie naar 360 verschillende journals. Bij 48 tijdschriften werd Anna O. Szust opgenomen in de redactie. Vier maakten haar zelfs hoofdredacteur. ‘Met genoegen verbinden wij uw naam aan ons tijdschrift als hoofdredacteur zonder verantwoordelijkheden’, schreef één tijdschrift terug.
Anna O. Szust mocht toetreden tot de redactie van 48 tijdschriften, en 4 journals maakten haar hoofdredacteur
‘Oszust’ is het Poolse woord voor ‘fraude’. Anna O. Szust bestaat niet. Ze is in het leven geroepen door een groep onderzoekers van de Universiteit van Warschau, die in Nature de wildgroei aan frauduleuze wetenschappelijke tijdschriften aan de kaak stellen. De onderzoekers waarschuwen dat deze spooktijdschriften een serieuze bedreiging vormen voor de kwaliteit en geloofwaardigheid van de wetenschap.
Open access
Grote wetenschappelijke uitgevers hebben de afgelopen decennia steeds meer grip gekregen op het uitgeefproces. Publicaties verdwijnen achter betaalmuren en universiteitsbibliotheken worden op kosten gejaagd door peperdure abonnementen. De open access beweging wil de macht van de uitgevers breken door de geldstroom om te keren: wetenschappers betalen voor hun publicatie, maar de toegang tot publicaties is gratis.
Malafide uitgevers maken op listige wijze misbruik van het open access systeem
Misbruik
Malafide uitgevers maken op listige wijze misbruik van het open access systeem. Deze ‘predatory publishers’ verdienen veel geld door publication fees van auteurs op te strijken zonder te investeren in zaken als een redactie, peer review en betrouwbare archivering. Vaak zijn spooktijdschriften moeilijk te onderscheiden van kwaliteitsbladen, omdat hun namen en websites veel lijken op die van bekende tijdschriften als Nature en Science.
Sinds eind 2010 houdt de Amerikaanse bibliothecaris Jeffrey Beall – die ook de term ‘predatory publishers’ introduceerde – een lijst bij van malafide wetenschappelijke tijdschriften. Eind vorig jaar stonden er zo’n tienduizend titels op de zwarte lijst van Beall. ‘Predatory publishing is een georganiseerde industrie aan het worden’, schrijven de Poolse onderzoekers die Anna O. Szust creëerden in hun artikel.
Publicatiedruk
Predatory publishers gedijen goed in de ‘publish or perish’-cultuur van de academische wereld. Wie vooruit wil komen in die wereld, moet publiceren. Veel en vaak. Malafide tijdschriften profiteren van de publicatiedrang die daardoor ontstaat bij wetenschappers. Het kan verleidelijk zijn om in een buitenlands ogend tijdschrift te publiceren zonder al te kritisch te kijken naar de kwaliteit van het journal.
Publiceren in een fake tijdschrift zou minder aanlokkelijk moeten zijn, vinden de onderzoekers van de Universiteit van Warschau. Met Anna O. Szust hopen ze niet alleen predatory publishing aan de kaak te stellen, maar ook het grotere probleem dat daaraan ten grondslag ligt.
En Anna O. Szust?
Anna O. Szust heeft aan alle tijdschriften die interesse in haar hadden vriendelijk laten weten dat zij haar sollicitatie intrekt. Desondanks is Anna O. Szust op de websites van verschillende journals te vinden onder het kopje ‘editorial board’, schrijven de auteurs van het artikel. Ironisch genoeg is Anna O. Szust ook benoemd tot lid van de Advisory Board of the Journals Open Access Indexing Agency, waarvan de missie is om ‘de zichtbaarheid en de gebruiksvriendelijkheid van wetenschappelijke open access tijdschriften te vergroten’.
Het cv van Anna O. Szust (bron: Sorokowski et al./Nature)
Advertentie.
