Radicaliseren doe je zo

Een ex-geradicaliseerde ervaringsdeskundige en twee wetenschappers kwamen woensdagavond naar de campus om uit te leggen hoe mensen veranderen in radikalinski’s of zelfs actieve terroristen.

Dat radicalisering de gemoederen bezig houdt, bleek wel uit de studenten die in groten getale kwamen opdagen bij het symposium hierover georganiseerd door studievereniging Complex en Academic Forum. Geen zitplaats bleef onbezet in zaal CZ 9. En wie verlangde naar duiding van het actuele fenomeen, bleef zeker niet onbevredigd achter. Beetje jammer alleen was dat tegenstellingen niet werden bediscussieerd, laat staan opgelost.

En misschien valt er weinig op te lossen, zo waarschuwde criminoloog Frank Bovenkerk als eerste spreker. Hij deed onder meer onderzoek naar de daders van de Molukse treinkaping in 1977, die als terroristen kunnen worden gezien, al sprak men toen nog helemaal niet van terrorisme, maar van activisme. Het illustreert meteen het politieke probleem dat besloten ligt in het begrip: ‘Wat voor de ene persoon een terrorist is, is voor de ander een vrijheidsstrijder.’ Ook leert het voorbeeld dat Nederland in feite al veertig jaar geen terrorisme meer kent. De moord van Mohammed Bouyeri op Theo van Gogh is volgens Bovenkerk net als die op Pim Fortuyn een ‘politieke moord’ geweest en geen terrorisme, want terrorisme heeft alles te maken met angst zaaien door ‘willekeurig’ slachtoffers te maken.

Willekeurige slachtoffers

Behalve dat het geweld wordt gericht op willekeurige slachtoffers zijn een ideologisch motief en asymmetrie niet weg te denken bij terrorisme. Terroristen doen het niet vanwege de centen, maar omdat ze iets groters nastreven. Ook is de strijd asymmetrisch: ze zitten in de underdogpositie en lokken met hun geweld tegenreacties van staat uit om hun slachtofferschap en daarmee hun gelijk bevestigd te zien. En dat brengt ons meteen op het laatste punt: terroristen speculeren erop dat iedereen dit ziet volgens Bovenkerk: ‘Ze zoeken publiek en maken theater. Je zult zien dat ze graag met je zullen praten als je ze in de gevangenis opzoekt.’

Hoe valt de terrorist te bestrijden? Bovenkerk ziet dat politie en opsporingsdiensten van alles hebben geprobeerd: dat begon primitief door te zoeken naar ‘mannen met baarden’ en ontwikkelde zich tot het opstellen van risicoprofielen, het uitvoeren van digitale data-analyse. Bovenkerk moest echter tot de vaststelling komen dat niets echt werk. ‘Het ene moment kijken we niet precies genoeg, het andere te precies.’ Zo stelden de Duitsers een risicoprofiel op naar model van de master-mind achter de aanslagen van 9/11. Daarmee gingen ze op zoek in Duitse steden als Frankfurt en Berlijn: ‘Niemand bleek vervolgens aan het profiel te beantwoorden.’ Opsporing en de-radicalisering zijn volgens Bovenkerk meer niet dan wel oplossingen gebleken: ‘Een manier van politici om te kunnen zeggen dat ze er alles aan gedaan hebben om een aanslag te voorkomen.’

Risicoprofiel

Dat betekent echter niet dat er helemaal geen risicoprofiel op te stellen valt. Bovenkerk wees al op de ‘onzekerheid’ die heerst bij potentiële terroristen over inkomen en vooral ook de eigen identiteit en over het bestaan, en de bevattelijkheid voor beïnvloeding door anderen. Engin Baydar, tweede spreker van de avond, leek met zijn eerlijke persoonlijke verhaal van zijn radicalisering (en de-radicalisering) alle kenmerken van radicalisme af te kunnen vinken. Hij groeide op in een Noord Hollands dorp waar hij werd gepest en hij zocht naar zekerheid, zin en betekenis. Zijn marxistische, anti-gelovige vader hielp hem niet verder en hij besloot zijn heil te zoeken bij de Islam, vooral via Youtube en Facebook. ‘Van het ene filmpje kwam ik op het andere filmpje.’ En die filmpjes werden steeds radicaler. Ook ging hij op zoek naar een moskee. Eerst kwam hij in een Turkse moskee terecht maar ‘daar spraken ze alleen over Erdogan enzo’. Vervolgens vond hij een Marokkaanse moskee. Daar vond hij volledig toegewijde types. Hij leek er de zekerheid en de waardering te vinden die hij zocht. Het bleek een groep fanatieke Salafisten en van het een kwam het ander. Onder het mom van een vakantie naar Turkije wilde hij Syrië binnenkomen om te vechten. Eenmaal in Turkije werd hij door de politie opgepakt en lukte het niet meer de grens over te gaan. Terug in Nederland kwam hij erachter op de lijst te staan van zijn voormalige vrienden: hij zou een overloper zijn. Vervolgens kwam hij in een proces van deradicalisatie terecht. Hij bleef moslim, maar zweerde geweld af.

Deradicaliseren

Intussen liep de avond tegen half tien en was het tijd voor de laatste spreker: sociaal psycholoog Arjan de Wolf van bureau De Wolf Training & Advies. Niet verwonderlijk uiteraard dat hij wel gelooft dat preventie en de-radicalisering tot de mogelijkheden behoort, anders zou adviseren bij voorbaat zinloos zijn. Helaas was Bovenkerk al vertrokken en kwam het dus niet meer tot een discussie. Tegenover de zaal gaf De Wolf echter meteen toe dat het niet gemakkelijk is om te voorkomen dat potentiële radicalen een ‘cognitieve opening’ ontwikkelen voor terrorisme en zich inlaten met verkeerde vrienden en groepen. We kunnen hooguit de drijfveren proberen weg te nemen en zorgen dat zo min mogelijk groepen zich benadeeld of gediscrimineerd voelen. En wanneer iemand geradicaliseerd is, is het zaak om deze persoon los te weken uit het radicale patroon. Terroristische groeperingen lokken je eerst naar binnen en nemen vervolgens je eigen identiteit af. Je krijgt een andere naam en je gaat volledig op in de groep. Dat is terug te draaien. ‘De vader van Dennis Honing deed dat. Die ging zich Abdelkader Honing noemen, maar zijn vader bleef hem consequent aanspreken als Dennis.’

_Advertentie.