Walgingsgevoeligen oordelen moreel strenger

In haar proefschrift The good, the bad, and the gross ontleedt Fieke Wagemans de anatomie van walging. Ze concludeert dat fysieke en sociale walging met elkaar samenhangen: wie sterker geneigd is iets vies te vinden, vindt ook sneller iets moreel verwerpelijk. Hoe zit dat?

We kennen het allemaal: het plotselinge samensnoeren van de maag bij het zien van rottend voedsel, een vies toilet of een geïnfecteerde wond. Walging is een oergevoel, dat ervoor zorgt dat mensen wegblijven van viezigheid en ziekteverwekkers. En ook van personen die als ‘vies’ of ‘ziek’ worden gezien omdat ze afwijkend of grensoverschrijdend gedrag vertonen. Zo worden de daden van moordenaars of pedofielen vaak ‘walgelijk’ genoemd. En soms ook de liefde tussen twee mannen of twee vrouwen.

Maar walging treedt niet altijd op, en niet bij iedereen. Sommige mensen vinden een filmpje waarin een enorme puist wordt uitgeknepen vermakelijk, anderen kunnen er niet naar kijken zonder te kokhalzen. En terwijl homoseksualiteit bij sommigen een gevoel van afgrijzen oproept, is dat lang niet bij iedereen het geval.

Hoe zijn die verschillen te verklaren? En zijn mensen die een sterk gevoel van walging ervaren door een wolk rioollucht ook sneller geneigd om te gruwelen van moreel gevoelige kwesties, zoals abortus en euthanasie? Fieke Wagemans beantwoordt die vragen in haar proefschrift, dat ze afgelopen vrijdag verdedigde aan Tilburg University.

Gevoelig

Hoewel walging een universele emotie is, zijn niet alle mensen er even gevoelig voor. “In onze metingen zien we grote verschillen in de mate waarin mensen gevoelig zijn voor walging”, aldus Wagemans. “En je ziet dat ook terug in het dagelijks leven. Als iemand een vies verhaal vertelt op een verjaardagsfeestje lopen sommige mensen direct weg, terwijl anderen er heel hard om kunnen lachen. Mensen hebben vaak totaal andere ideeën over wat walgelijk is. Zelf ben ik walgingsgevoelig. Voor mij ligt die drempel veel lager dan voor anderen.”

In haar proefschrift trekt Wagemans een interessante conclusie over mensen die—net zoals zij—walgingsgevoelig zijn: zij zijn geneigd om strengere morele oordelen te vellen en staan negatiever tegenover schendingen van sociale normen.

Onnatuurlijk

Walgingsgevoeligen hebben vooral moeite met morele overtredingen die te maken hebben met ‘purity’, een concept dat zich moeilijk naar het Nederlands laat vertalen. “Het gaat over de puurheid van je lichaam en je ziel”, legt Wagemans uit. “Dat klinkt een beetje zweverig. Waar het op neerkomt: puurheidsovertredingen zijn gedragingen die mensen onnatuurlijk vinden, omdat ze ingaan tegen regels die als natuurlijk worden ervaren.”

Die regels liggen niet vast. Walgingsgevoeligheid is gerelateerd aan morele oordelen van puurheid, maar, zo benadrukt Wagemans, dat betekent niet dat alle walgingsgevoelige mensen moeite hebben met bepaalde morele kwesties. Niet iedereen leeft tenslotte naar dezelfde morele en sociale regels, en niet iedereen heeft dezelfde opvattingen over wat normaal en abnormaal is.

“Sommige mensen vinden homoseksualiteit bijvoorbeeld immoreel, omdat ze het onnatuurlijk vinden”, zegt Wagemans. Zo is sociale walging ook vaak gericht tegen mensen met overgewicht, arme mensen, immigranten, drugsverslaafden en andere personen die afwijken van sociale normen in de samenleving. “Maar er zijn tegenwoordig bijvoorbeeld ook veel mensen die vegetariër zijn omdat ze vinden dat het tegen de natuur indruist om beesten in hokken te houden om ze te fokken en op te eten. Dat lijkt een nieuwere vorm van morele puurheid te zijn.” 

Verdraagzaam

Mensen die viezigheid slecht kunnen verdragen, zijn dus ook vaak minder verdraagzaam als het gaat om overschrijdingen van hun morele grenzen. Maar wat hebben we er eigenlijk aan te weten dat er een verband bestaat tussen walgingsgevoeligheid en morele opvattingen over bijvoorbeeld homoseksualiteit, immigranten of megastallen?

“Morele oordelen spelen een heel grote rol in de samenleving”, zegt Wagemans. “Daarom is het belangrijk dat we begrijpen waar die morele oordelen vandaan komen, waarom mensen zo anders denken over het immigratiebeleid, het klimaat, het homohuwelijk, de doodstraf. Morele oordelen gaan over wat wel en niet mag, wat goed en slecht is. De ideeën die we daarover hebben, zijn bepalend voor onze politieke en maatschappelijke realiteit.”

_Advertentie.