KNAW-president: Stapel’s carrière in wetenschap is voorbij

Oud-UvT- hoogleraar Diederik Stapel kan een verdere carrière in het hart van de wetenschap wel vergeten. Het vervalsen van onderzoeksgegevens is het zwaarste vergrijp dat een wetenschapper kan plegen.  “Je kan op heel wat manieren de fout ingaan in de wetenschap, bijvoorbeeld met plagiaat. Maar met de basisgegevens knoeien, dat is het ergste wat je kan doen. Die carrière is voorbij, de wetenschap is wat dat betreft redelijk onverbiddelijk.” Dat meent  Robbert Dijkgraaf, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Stapel werd door de universiteit op non-actief gesteld.

Dijkgraaf vermoedt dat Stapel alleen heeft gehandeld en dat zijn collega’s die samen met hen onderzoek deden, niets van de verzonnen data wisten. “Er moet zo snel mogelijk duidelijkheid komen over de vraag wat zij wisten. Je bent al snel besmet. Het is heel belangrijk dat we snel zien wie er wel of niet bij betrokken was. Maar in alle andere gevallen die ik ken, betrof het een individu. Dus ik hoop dat de schade tot deze gevallen blijft beperkt.”

Wetenschappers zijn volgens Dijkgraaf normaal zeer integer. “Wetenschap is op vertrouwen gebaseerd en in het bijzonder op feiten. Dan kan je debatteren of je uit de feiten de juiste conclusies trekt. Maar die feiten, daar beginnen we mee. Als je die feiten zelf gaat verzinnen, is het hek van de dam. Er zijn maar een handjevol gevallen in de hele wereld waarbij sprake is van verzonnen data. Waarom iemand zoiets doet? Lastig.  Als je het een keer doet en het heeft succes,  dan doe je het misschien een tweede keer. Er is heel veel druk op te presteren, maar bijna niemand gaat aan die verleidingen ter onder.  Het gebeurt heel weinig, voor zover bekend is. Maar weten we, wat we niet weten?”

De mogelijkheid dat een wetenschapper data verzint, is een punt van zorg, aldus de KNAW-president bij Knevel en van den Brink. “De samenwerkingsverbanden worden steeds groter. Soms schrijven tweeduizend man samen een artikel. Heb je die alle tweeduizend goed in de gaten.  Er zijn landen waar de hele wetenschappelijke cultuur wat nieuwer is. Daar is soms heel veel druk om te publiceren en integriteit is geen vanzelfsprekendheid. ”

Hoewel Stapel mogelijk bij meerdere publicaties data vervalste, kunnen wetenschappers niet ongecontroleerd hun gang gaan, aldus Dijkgraaf. Er is een controlesysteem. “Als je alleen in een kamertje werkt, kun je alles bedenken. Maar we hebben een gemeenschap, collega’s in binnen en buitenland, jonge en oudere onderzoekers. Onze artikelen worden gecontroleerd, vaak moeten we data aanleveren. Iemand gaat het experiment soms nadoen.  ”

Stapel laat zich qua woordvoering vertegenwoordigen door Matze Communicatie, gespecialiseerd in crisiscommunicatie. Monique Matze laat weten dat Stapel geen reactie wil geven in de pers. “Stapel kan zich goed vinden in hetgeen rector magnificus Philip Eijlander heeft gezegd in de pers. Daar houden we het voorlopig bij, in ieder geval tot het moment dat het onderzoek is afgerond.”

Onderzoeksfinancier NWO, die in het verleden onderzoek van Stapel financierde,  wil ook niet reageren tot het moment dat het rapport van de onderzoekscommissie klaar is.  Datzelfde geldt voor de VSNU.

_Advertentie.