Opinie: reparatietraject voor slachtoffers Stapel

Accreditatie-adviseur Tineke Sessink hekelt de afwikkeling van de affaire-Stapel in het licht van de kwaliteitsperikelen in het HBO. “Als Tilburg en Groningen hogescholen waren geweest en de promovendi HBO’ers had hun lot er heel anders uit gezien dan bij de maatregelen van Levelt.”

“HBO-opleidingen moeten elke schijn vermijden dat ze studenten teveel zouden leren om te vertrouwen op het gezag en de ervaringskennis van senior professionals uit de praktijk. Een opleiding die op dit punt ook maar de geringste twijfel oproept bij de NVAO (het Nederlands-Vlaams accreditatieorgaan) moet haar activiteiten zelfs staken. Onherroepelijk.”

“Kijken we nu naar de promovendi. Zij hebben na hun academische master vier jaar tijd mogen besteden aan het ontwikkelen van hun wetenschappelijke vaardigheden. Dat is evenveel als de totale tijd die HBO’ers krijgen voor het leren van een compleet beroep, inclusief het uitvoeren en toepassen  van wetenschappelijk onderzoek en het vullen van vakken in de supermarkt ter aanvulling van hun basisbeurs. Promovendi worden bovendien gezien als het neusje van de zalm. Over de status waar een HBO’er op mag hopen hoeven we hier niet uit te wijden, na alles wat daar het afgelopen jaar over in de media is gezegd.”

“Het is evident dat de promovendi van Stapel niet voldoen aan de criteria die de NVAO toepast op HBO-bachelors. Ze hebben bijvoorbeeld niet aangetoond dat ze zelfstandig veldonderzoek hebben uitgevoerd en data zelf hebben geanalyseerd en onderling vergeleken. Ze hebben er geen blijk van gegeven dat ze de plaats hebben ingenomen in het onderzoek die hoort bij de status van een promovendus en dat hun mate van onafhankelijkheid voldoende bestand was tegen druk van bovenaf. Ze waren zich onvoldoende bewust van kernaspecten van het onderzoeksproces.”

“Het gaat net als bij de Inholland studenten ook bij deze mensen niet om verwijtbaarheid. Wat je niet kunt, is blijkbaar een tekortkoming in je opleiding geweest. Levelt legt uit hoe begrijpelijk het is da de promovendi voor de druk en de manipulatie zijn gezwicht.”

“Toch moet de volgende vraag wel gesteld worden: Wat zou er bij Inholland gebeuren als een Examencommissie ontdekt dat een afstudeerbegeleider de helft van het onderzoek heeft uitgevoerd? Zelfs als hij de gegevens niet verzonnen had, werd die docent berispt en waarschijnlijk zelfs ontslagen. En de student die het desondanks had gehad over “wij hebben de data verzameld”, zou van fraude zijn beticht. En als zou blijken dat de Examencommissie vergelijkbare eerdere gevallen niet had gezien, zou iedereen nu weer praten over de ‘HBO-onwaardigheid’ van die diploma’s.”

“Aan de aanbevelingen van Levelt zou dus een vervolgtraject toegevoegd moeten worden, waarbij, net als in het HBO gebeurde naar aanleiding de ‘alternatieve afstudeerroutes’, bij elke universiteit schriftelijk wordt nagevraagd of er promotietrajecten zijn waarbij de promovendi niet zelf de uitvoerder zijn van het onderzoek of promotietrajecten waarbij er maar één begeleider is. Op basis daarvan zou bij ‘mogelijk zwakke’ trajecten een nader onderzoek uitgevoerd moeten worden.”

Reparatietraject voor herwaardering titel
“Promovendi en co-auteurs (voor zover in dienst van universiteiten) zouden een reparatietraject aangeboden moeten krijgen om de waarde van hun titel opnieuw te kunnen bewijzen, zoals de HBO’ers van Inholland dat nu ook kunnen doen. Daarbij dient het mes aan twee kanten te snijden: door het ontworpen veldonderzoek alsnog uit te voeren tonen ze enerzijds aan dat ze wel degelijk over die competentie beschikken én ze geven de eindgebruikers van hun eerdere ‘vervalste’ kennis daar nu betrouwbare kennis voor in de plaats.”

“Een passende taakstraf voor Stapel zou kunnen zijn om de komende jaren full time aan dit reparatietraject mee te werken tegen het salaris van een pas afgestudeerde HBO-bachelor  bijvoorbeeld een onderwijzer of een verpleegkundige. Dat is maatschappelijk zinvoller en humaner dan dat hij voor die tijd  tot nietsdoen in de gevangenis veroordeeld wordt.”

Een langere versie van deze opinie verscheen eerder op ScienceGuide.

_Advertentie.