Systematische schending mensenrechten na 9/11

Mensenrechten zijn systematisch vaker geschonden na de aanslagen van 9/11. Niet alleen in de VS, maar ook in vrijwel alle landen die bondgenoot zijn. Dit concludeert ontwikkelingseconoom Benedikt Goderis van de UvT. Samen met constitutioneel- en mensenrechtenjurist Mila Versteeg van de University of Virginia verrichtte hij grootschalig onderzoek naar mensenrechtenschending.

“Bij schendingen van de mensenrechten moet je niet meteen denken aan de meest gruwelijke praktijken,” vertelt Goderis aan Univers. “Hoewel die natuurlijk ook plaats vinden. Wij hebben gekeken naar schendingen van de fysieke integriteit. Dan zie je dat die na 9/11 zijn toegenomen. Je moet dan denken aan preventieve detentie, het onrechtmatig lang vasthouden van verdachten, en aan martelingen. Onder marteling verstaan wij ook dwingende ondervragingen, of het wakker houden van verdachten.”

Die toename vond plaats in de Verenigde Staten en in landen van Westerse bondgenoten. In totaal gaat het om zo’n vijftig landen. In Nederland is overigens geen sprake van een toename in de schending van mensenrechten.

Goderis en Versteeg baseerden zich op data uit jaarrapporten op het gebied van mensenrechtenschendingen van Amnesty International en van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse zaken. Volgens Goderis is in het onderzoek voor het eerst empirisch vastgesteld dat de toename van de schendingen van mensenrechten op grote schaal is toegenomen.

Geen incident

Toch komt het nieuws niet meteen over als een grote primeur. We kennen allemaal Guantánamo Bay. Dat antiterrorisme wetgeving de mensenrechten niet altijd ten goede komt lijkt algemeen bekend.

“Klopt”, zegt Goderis. “Er zijn veel incidenten bekend, zeker. Maar wij hebben voor het eerst een grote groep landen statistisch onderzocht. En dan blijkt dat de schending van mensenrechten verder gaat dan Guantánamo Bay. Onze resultaten worden dan ook niet door die incidenten verklaard. Het gaat echt om een systematische toename binnen de nationale grenzen van afzonderlijke landen.”

Rechterlijke macht

Opmerkelijk feit is dat de landen met een politiek onafhankelijk parlement, en dus met een sterke oppositie, de mensenrechtenschendingen niet hebben tegenhouden. Terwijl antiterrorisme wetgeving vaak in strijd is met de grondwet. “Een verklaring daarvoor kan zijn dat politici zich toch sterk laten leiden door de kiezer. En de kiezer was bang na 9/11. Die wilde dat er iets veranderde.”

Landen waarin het Constitutioneel Hof de macht heeft om nieuwe wetten te verwerpen als ze in strijd zijn met de grondwet, kennen een betere bescherming van de mensenrechten. “Eigenlijk ligt dat heel simpel”, aldus Goderis. “Het Constitutioneel Hof luistert alleen naar de grondwet, het parlement luistert vooral naar de kiezer.” Maar lang niet in alle landen heeft het Constitutioneel Hof die macht.

Oplossing

Ligt daarin dan de oplossing? De rechterlijke macht meer middelen geven om de politiek te corrigeren? Zo simpel ligt het niet volgens Goderis. “Ten eerste wil ik benadrukken dat het niet gaat om een normatief onderzoek. We stellen simpelweg iets vast zonder daar een oordeel aan te verbinden. Maar uiteindelijk draait het om belangen. Vind je als land dat je mensenrechten altijd moet beschermen, ook in tijden van nood? Dan moet je het Constitutioneel Hof meer macht geven. Maar vind je veiligheid zo belangrijk dat je er best wat voor wil opofferen? Dan moet je dat juist niet doen”. Overigens bestaat er geen enkel bewijs dat antiterrorisme wetten de burger daadwerkelijk beter beschermen, besluit Goderis.

Goderis publiceerde eerder over zijn onderzoek in The Journal of Legal Studies van The University of Chicago Press.

_Advertentie.