Graftoerisme

Er is een geliefde overleden bij een ramp. Je wilt de rampplek bezoeken, om het rouwproces te ondersteunen of de cirkel ’rond’ te maken. Het is zoeken naar troost. Experts zijn erover verdeeld, maar het kan nut hebben. Maar hoe zit dat dan met beroemdheden? Met mensen die je persoonlijk helemaal niet kent? Het graf van prins Friso, bijvoorbeeld, is drukbezocht. Mensen struikelen over elkaar heen om selfies te maken bij het graf. Wat zoeken die graftoeristen?

Het nut van het bezoeken van een rampplek lijkt evident. Het kan enorm helpen, beaamt een nabestaande van de vliegramp in Tripoli van mei 2010 in nrc.next. De ceremonie waarbij de kist door militairen gedragen wordt, is onvergetelijk, aldus een nabestaande van een in augustus 2006 neergestorte F-16-piloot in Afghanistan. Maar het was niet genoeg. Er was ook de behoefte om naar de rampplek te gaan: ”Op zoek naar Michaels ziel.” Het bezoeken van de rampplek kan de cirkel rondmaken. Het kan “het laatste puzzelstuk” zijn, “de meest waardevolle bijdrage aan het rouwproces.” Of toch niet? Hoogleraar psychotraumatologie Eric Vermetten van de Universiteit van Leiden vraagt zich af of het iets toevoegt: “Inhoudelijk is ond uidelijk op welke manier het [bezoeken van een rampplek] bijdraagt aan het rouwen.” Die beleving hebben trouwens ook de nabestaanden die besluiten om gewoon thuis te blijven.

Beroemde graven
Hoe zit het eigenlijk als je de overledene niet persoonlijk kent? Graven van beroemdheden zijn al sinds mensenheugenis een trekpleister, de pinda- en drankkraampjes om de hoek. Zo wordt het graf van prins Friso bijvoorbeeld drukbezocht. Ter beveiliging staan er twee camera’s op het graf gericht en de marechaussees komen er ook vaker dan eens aan te pas, schrijft het AD. Elke dag stromen er tientallen of zelfs honderden bezoekers naar het graf. Mensen zijn in de buurt en willen “toch even komen kijken.” Een omwonende denkt niet dat mensen uit medeleven komen: “Het is nieuwsgierigheid, je reinste sensatiezucht.” Horecaondernemers varen er wel bij. Al die bezoekers moeten immers toch wat eten en drinken.

Sensatiezucht, is dat zo? Waarom is graftoerisme zo populair? We vroegen het Marinus van Uden en Ilja van Beest, beiden hoogleraar in Tilburg. De onderzoekers gaven aan dat er geen eenduidig antwoord is. Waarom mensen dit doen, is en blijft een interessante vraag.

Drie mogelijke verklaringen
Van Beest denkt als sociaal psycholoog graag over de vraag na. Hij komt op drie mogelijke verklaringen. Een eerste: “Het er bij willen zijn. Mensen willen connected zijn met de dingen die ze belangrijk vinden. Ze willen dicht bij hun idolen zijn.” Retorisch stelt hij de vraag waarom mensen naar popconcerten gaan. Na een korte pauze: “Misschien maakt het dan niet zoveel uit of ze [de beroemdheden] levend of dood zijn.” Daaruit volgt een tweede gedachte: “Je hebt misschien dan wel een grotere kans om bij ze te zijn. Het is een soort van free game.” Alweer retorisch: “Wie houdt je tegen? Het is openbaar, zo’n graf.” Een derde gedachte: “Op een gegeven moment wordt het misschien ook wel een toeristisch iets.” Dan krijg je de vraag, horen we Van Beest hardop denken, waarom mensen wel naar de ene berg gaan, en niet naar de andere. “Omdat anderen je erover vertellen?”

Een interessante vraag
Waarom gaan al die mensen naar het graf van prins Friso? Het is een interessante vraag. Als vanzelf komt bij Van Beest een treffende afsluitende gedachte omhoog: “Gaan mensen nog naar het graf van de gebroeders De Wit?”

Na een korte stilte: “Nu niet, maar ooit misschien wel.”

_Advertentie.