Simon Schama houdt boeiende Nexus-lezing

“Binnen vijf jaar wordt onze subsidie afgebouwd tot nul. Te beginnen met een halvering in 2015.” In zijn inleiding laat Nexus-directeur Rob Riemen die woorden bijna terloops vallen. Maar het nieuws van de subsidiestop klinkt lang door, tot in het bevlogen verhaal van Simon Schama. “Aan universiteiten is er amper nog ruimte voor de verbeelding. We leiden bread & butter-academici op die totaal onkritisch zijn.”

Het kenniscentrum, gevestigd op Tilburg University, bestudeert het Europese cultuurgoed in brede zin. Nexus ontvangt een jaarlijkse subsidie van € 500.000. Per 1 januari is dat dus voorbij. Een trieste boodschap voorafgaand aan de 20ste Nexus-lezing: History Lessons, door de Britse historicus Simon Schama (1945). Naast een hoogleraarschap aan Columbia University is hij bekend van standaardwerken als Overvloed en onbehagen en The Story of the Jews (ook als tv-reeks). Het ontspannen, voor de vuist weg uitgesproken betoog verveelt geen moment. En zo is Schama dus de perfecte representant van een verdwijnende soort. In de woorden van Rob Riemen: “Intellectuele vorming ? volgens Socrates de ‘zorg voor de ziel’ ? daaraan doen universiteiten niet meer. Tilburg bouwt nu aan een ‘Graduate School voor Data Science en Entrepeneurship’. Tijdverspilling, want ware vernieuwers als Steve Jobs hebben helemaal geen Graduate Schools nodig.”

Verhaal
Ook Simon Schama erkent dat (academische) opleidingen eendimensionaal worden en niet meer aanhaken bij de verbeelding. “Praktische urgentie gaat voor profetische wijsheid. Alles wordt zakelijker en instrumenteler. Dat is een vorm van armoede.” Het vloeiende betoog is voer voor gemankeerde historici (zoals ik): het paleis van Marly, de Engelse Burgeroorlog en natuurlijk Winston Churchill, die met een paar erudiete zinnetjes voorkomt dat de Engelse regering een monsterverbond sluit met Hitler. “Een krachtig verhaal werkt. Het kan mensen raken in hun diepste wezen. Maar academici hebben een anonieme schrijftrant ontwikkeld die niemand wil lezen. Omdat er weinig leven en authenticiteit in hun verhaal zit haakt het grote publiek af.”

Game of Thrones
Schama komt met een interessante vergelijking. “Mensen lezen Henning Mankell en kijken Game of Thrones. Maar onze geschiedenis is minstens zo absurd en fantastisch. Verhalen die we missen door een gebrek aan stijl en verbeelding.” Hoe het anders kan, vertelt Schama er ook nog even bij. “In Israël gaan hoogleraren naar middelbare scholen of het café. Daar vertellen ze over hun vak, soms tegen een publiek van halfdronken barflies. Het werkt. Zo lang een verhaal interessant en begrijpelijk is, kan iedereen er wat mee.”

Een welbestede zaterdagmiddag in de aula van Tilburg University. En: oprecht zonde als zulke bijeenkomsten uit Tilburg verdwijnen. “We worden de stad uit gejaagd,” zegt directeur Rob Riemen in een reactie op de subsidiestop. Wellicht wijzen die woorden er ook op dat Nexus haar heil elders wil zoeken. In ieder geval is de volgende afspraak nog in Tilburg. Oud-wereldkampioen schaken Gary Kasparov komt op 21 maart 2015 spreken over vrijheid. Wie weet ook voor Nexus het begin van een nieuwe lente.

_Advertentie.