Over de functies van onderwijs
Welkom op Tilburg University! Het mag misschien wel een eeuwigheid lijken, maar ook de Socioloog des Vaderlands heeft ooit voor het eerst in de collegebanken gezeten. En in het eerste bachelorjaar werd ook hij om de oren geslagen met een massa “Inleiding tot”-vakken, waaronder één van de knallers uiteraard de inleiding was in de Koningin der Wetenschappen: de Sociologie. De hoofdvragen van onze discipline – nl. sociale cohesie, sociale ongelijkheid, en rationalisering – kwamen uitgebreid aan bod, en daarnaast werden we ook voorgesteld aan enkele klassieke auteurs – de founding fathers! Maar: welke boodschap kan de sociologie precies meegeven bij het begin van het academiejaar?
In één van de colleges over sociale cohesie – de vraag hoe het komt dat samenlevingen niet uit elkaar vallen – werd het werk van de Amerikaanse socioloog Robert Merton besproken. In zijn analyse van het voortbestaan van een samenleving maakt hij het onderscheid tussen manifeste en latente functies van sociale verschijnselen. Manifest is gewoon een duur en onbegrijpelijk woord voor ‘bedoeld en bewust’. Latent wil dan zeggen … juist: ‘onbewust en onbedoeld’. Maar laat je niet in de luren leggen hè, ook onbedoelde effecten kunnen heel positief zijn!
Tijd voor een voorbeeld: academisch onderwijs. Want als docent kun je maar beter dicht bij (het studenten)huis blijven om de kinders wat te leren. De manifeste functie van academisch onderwijs is vrij voor de hand liggend. In de eerste plaats gaat het om kennisoverdracht. Maar daarnaast, en minstens zo belangrijk, om het overbrengen van vaardigheden die studenten in staat stellen om uit te groeien om toppertjes in hun latere professionele carrière.
In het beste geval houd je er nog iemand aan over waarmee je lekker van tampestein kunt gaan kunt paren!
Maar er is meer. Veel meer! Uitgerekend sociologen hebben ook oog voor de latente functies van bepaalde verschijnselen. De latente functie van academisch onderwijs viel, volgens de vroegere docent van de Socioloog des Vaderlands, te herleiden tot het volgende woord: PAARVORMING! Jawel, je leest het goed! Alle smartphone-apps ten spijt – de Tinders, OKCupids, Lexa’s en Grindrs van deze tijd – is de universiteit nog altijd de beste broedplaats voor … nou ja, broeden! Dus investeer niet enkel in je diploma, maar ook in je (nieuwe) vrienden: juist in deze jaren leer je mensen kennen die je de rest van je leven het best zullen bijblijven. En in het beste geval houd je er nog iemand aan over waarmee je lekker van tampestein kunt gaan kunt paren!
Vanuit onze pedagogische verplichtingen moeten we er natuurlijk over waken dat het evenwicht tussen de manifeste en latente functies bewaard blijft. Na enkele maanden lijkt het alsof sommige studenten, bewust of niet, van paarvorming een manifeste functie van academisch onderwijs hebben gemaakt. En dat het behalen van een diploma er – met alle tegenzin – dan ook maar bij moet. In zulke gevallen kan academisch onderwijs uitdraaien in wat Merton zou omschrijven met ‘disfunctioneel’.
Deze heldere inzichten ten spijt weten we als sociale wetenschappers als geen ander dat allesomvattende theorieën ook beperkingen kennen. Als fysici aantonen dat elke appel naar beneden valt als je hem loslaat, dan is het voorspellen van menselijk gedrag net iets uitdagender. In onze discipline verwijzen we daarbij graag naar ‘outliers’ – uitzonderingen. Ook hier is de Socioloog des Vaderlands een lichtend voorbeeld: de ene is getrouwd en heeft zijn vrouw buiten de universiteit leren kennen, de ander is vrijgezel. Maar desondanks willen deze twee afwijkers jullie enkel maar een fantastisch academiejaar toewensen, met inspirerende colleges die leiden tot de verbreding en verdieping van jullie kennis en vaardigheden, en uiteraard met plezierige en succesvolle paarvorming!
TR & PA
Advertentie.
