EEN LACH EN EEN TRAAN
Mijnheer, kunnen we het tentamen ook halen zonder het boek te hebben gelezen? Die vraag is mij alweer diverse keren gesteld. Het boek in kwestie beloopt tegen de 500 pagina’s, waarvan per saldo alleen de hoofdlijnen moeten worden gekend, en die hoofdlijnen worden tijdens de colleges uiteengezet. Maar goed. Wat moet je in hemelsnaam op bovengenoemde vraag antwoorden? Meestal kijk ik de student onderzoekend aan. Nou, jij niet in elk geval.Steeds grotere groepen studenten hebben moeite met het lezen van een boek van enige omvang, zeker als het vak waar dat boek betrekking op heeft niet direct in het brandpunt van hun belevingswereld staat. Meer in het algemeen kun je stellen, dat zeker bij jonge studenten het lezen van boeken zich in het gunstigste geval afspeelt in de periferie van die belevingswereld. Men wacht liever tot het boek is verfilmd. Bij studieboeken kun je daar lang op wachten. Hoewel, onze juridische faculteit is druk doende met het ontwikkelen van kennisclips en videocolleges, dus het gaat aardig in die richting.
Maar wat te doen als een moeilijk vak − of een makkelijk vak, of wat voor vak dan ook − nog niet is verfilmd? Geen nood, dan zijn er nog altijd samenvattingen! Voor steeds meer vakken worden steeds meer samenvattingen aangeboden. Een dergelijke samenvatting heeft enorme voordelen boven het boek dat eigenlijk moet worden gelezen. In de eerste plaats bevat een samenvatting aanzienlijk minder woorden dan zo’n boek. In de tweede plaats is een samenvatting geschreven door een student, dus in eenvoudige woorden die uit een gering aantal lettergrepen bestaan, en die op tamelijk willekeurige wijze zijn bijeengebracht in relatief korte zinnen. Criterium bij het maken van een samenvatting is namelijk dat een stukje tekst moet passen in een gemiddeld tekstballonnetje van een niet al te moeilijk stripverhaal.
“Hee, Gaius, wat zie jij er raar uit!?…” – “Ja, ik ben dus de paus.”
Ik vind zulke samenvattingen wel vermakelijk. Het leukst zijn de samenvattingen waarbij moeilijke buitenlandse woorden – Latijnse begrippen, Engelse termen, Limburgse karaktertekens – zijn ‘vertaald’ in het Nederlands. Ik kreeg eens een samenvatting in handen waarin een moedige poging was ondernomen om het vroege recht van de Romeinen op begrijpelijke wijze uiteen te zetten. In die tijd, enkele eeuwen vóór Christus, was het rechtsbedrijf in handen van priesters ofwel pontifices, want de Romeinen spraken nu eenmaal Latijn, zoals zij dat ook schreven. De samenvatter, kennelijk niet klassiek geschoold, had het woord pontifex opgezocht en vertaald door ‘paus’.
Kunt u het zich voorstellen? Laten we zeggen, vierde eeuw vóór Christus. Komt de ene Romein de andere Romein tegen. Laten we ze voor het gemak Marcus en Gaius noemen. Marcus – Hee, Gaius, wat zie jij er raar uit!?… Gaius − Ja, ik ben dus de paus. Marcus – Goh, wat leuk voor je, en wat doe je zoal de hele dag? Gaius – Nou, niet zo veel eigenlijk, voornamelijk wachten. Maar bedankt voor de bloemen!
Wat moet je doen als je in een samenvatting zo’n vertaling leest? Lachen? Huilen? Ach, het maakt in feite weinig uit. Ons woord ‘humor’ komt van het Latijnse woord humor en dat stamt weer af van ‘umor’, dat ‘vocht’, ‘vochtigheid’, ‘traanvocht’ betekent. Dus je kunt huilen van het lachen als je zoiets leest, of je kunt door je tranen heen lachen. Lachen en huilen – kort samengevat!
Advertentie.
