De wereld verbeteren, te beginnen bij TiU

Emile Aarts gaat zijn eerste kalenderjaar in als rector magnificus van Tilburg University. De wittebroodsmaanden van verkennen en aftasten zijn voorbij. Tijd dus voor een interview. Hoe ziet hij de toekomst van deze universiteit?Meteen met de deur in huis: in vijf zinnen graag uw toekomstvisie voor Tilburg University.
“Ik droom van een Tilburg University die een super derde-generatie-universiteit is. Dat wil zeggen: niet alleen onderzoek en onderwijs maar ook het omzetten van kennis in impact. Wij willen een handelshuis in kennis zijn. Dan gaat het over Bildung, over 21 century skills. En over T-shaped people: mensen met diepgang en kennis, die in staat zijn verbindingen aan te gaan en professionele vaardigheden aan te leren. Dat maakt je interessant voor elke marktpartij. Dat is voor mij het belangrijkste aan de derde generatie.”

“We hebben vier grote competenties hier: economie en management, rechten en bestuur, sociale gedragswetenschappen, en geesteswetenschappen en theologie. Als je me dan vraagt waar ik op deze vier terreinen die derde generatie wil toepassen, dan is dat op drie social innovation areas. Als eerste generating value from data. Twee is active aging, wellbeing and health. En nummer drie: empowering the resilient society. Dit is wat wij met onze valorization board aan het ontwikkelen zijn. Bij de Nationale Wetenschapsagenda willen wij dus een claim leggen op die gebieden. Volgens mij zit ik nu wel ruim over die vijf zinnen.”

Allereerst die data science, dat ligt nogal voor de hand…
“Nou, je wuift het nu bijna weg, maar dat is wel waarin wij dus Champions League willen spelen. Met het Data Science Center hebben we een totempaal in de grond geslagen zo groot als een sequoia. Dat kent zijn weerga niet in Nederland. Doordat het een vliegwielwerking krijgt, komt daar een enorm momentum in, en krijg je weer andere partijen die geïnteresseerd zijn. We hadden hier de Commissaris van de Koning op bezoek toen die net in Japan was geweest. Die kreeg dáár te horen hoe groot dit initiatief hier wel niet is. Daar ben ik dan trots op. Dat ze dit aan de andere kant van de wereld op de radar hebben…”

“Met het Data Science Center hebben we een totempaal in de grond geslagen zo groot als een sequoia. Dat kent zijn weerga niet in Nederland”

Actief ouder worden en de wereld weerbaarder maken. Wat kan deze universiteit daarmee doen?
“Op het gebied van gezondheidszorg is er ontzettend veel in ontwikkeling. Dit onderwerp is veel breder dan een ziekenhuis of een behandelkamer. Het heeft ook met preventie te maken, met gezond leven. Dan komt Tranzo om de hoek kijken, de gedragswetenschappen. Hoe wek je vertrouwen bij een patiënt, het monitoren en de-escaleren van stress, dementie, het hele spel van big data en zorg, maar ook wie waarvoor betaalt, het verzekeringswezen. We hebben verschillende takken van sport hier die ontzettend veel kennis in huis hebben op die vlakken.”

“Over het weerbaar maken van mensen hebben we het uiteraard met onze theologen en filosofen. Maar er is ook de wettelijke component. Zie bijvoorbeeld de grensproblematiek en de vluchtelingencrisis. Voeg daarbij onze kennis van economie, rechten, sociologie en psychologie en dan denk ik dat wij in staat zijn de maatschappij weerbaarder te maken.”

Gaat het door u uitgeroepen Jaar van de Dialoog over deze drie social innovation areas? Of mag dat  nog worden afgeschoten?
“Kan. Sta ik voor open. Maar alleen bij goede argumentatie….”Hij blijft even stil om zijn volgende zin goed te formuleren en haalt dan Goethe aan: “Es ist nicht genug zu wollen, man muss auch tun. Discussies worden hier niet altijd scherp gevoerd en ook vaak niet scherp afgesloten. In de Medezeggenschap is dat door simpele maar concrete afspraken te maken al wel substantieel verbeterd. Al vind ik het daar nog steeds te politiek, nog te veel vorm in plaats van inhoud. En vormconflicten kun je nu eenmaal niet oplossen.”

Uw verhaal wekt toch wat verbazing. Gezien uw eerdere uitlatingen en toespraken leek u juist aan te sturen op een visie die zou ontstaan uit een groepsproces.
“Daar ga ik nee op zeggen. Een bekende uitspraak die ik vaak doe is: als je samen huiswerk maakt, dan gaat het sneller als eentje het al af heeft. Dat is mijn manier van werken. Als er twee bestemmingen zijn, kan ik een pad aanwijzen. Als ik dat niet zou kunnen, dan zou ik geen goed leider zijn. Maar ik heb ook geleerd dat er meer wegen naar Rome leiden. Dat er combinaties van paden mogelijk zijn, soms zelfs parallel. En dat je daar je voordeel mee kunt doen. Dus ja, ik wil zeker de dialoog. Maar niet volledig waardevrij en vrijblijvend.”

Komend jaar vindt de tussentijdse rapportage plaats van de prestatieafspraken. Een van die afspraken is dat universiteiten zich profileren. Komt zo’n Jaar van de Dialoog dan niet veel te laat?
“Dat valt wel mee. Tilburg University kan aan alle afspraken op één na voldoen. Welke die ene is? Die primeur wil ik jullie niet geven. Maar het betekent dat wij het heel goed doen. Aan de andere kant: aan die prestatieafspraken is zo gemakkelijk te voldoen, dat eigenlijk niemand er iets aan heeft. Dus moet je terug naar de tekentafel. En ja, dan krijg je wel dat spel rond de positionering. Waarbij wij heel sterk staan met ons profiel, die vier wetenschappelijke competenties en eventueel daaraan toegevoegd die drie social innovation areas. Er is niet één universiteit in Nederland die ditzelfde profiel neer kan zetten.”

Is dat dan ook de identiteit van Tilburg University?
“Ja. We hebben het recht om die claim te leggen, want het begon tachtig jaar geleden al bij Cobbenhagen. Je kunt ook verbindingen naar de toekomst maken. Er wordt op dit moment door Alkeline van Lenning en Herman de Regt een onderwijsvisie geschreven die precies op dit gedachtegoed is gebaseerd. Als je die drie social innovation areas pakt, dan zie je dat de waardeketens waarin je die competenties moet toepassen, overal aanwezig zijn. Wij kunnen net zo’n harde claim leggen als een technische universiteit met een profiel van technologische innovatie. Alleen zeggen ze daar dan zonder blikken of blozen: wij leiden ingenieurs op. Wat is daarvan het equivalent in Tilburg? Hier hebben we entrepeneurial thinkers bedacht. Een aardig begrip, al schiet het natuurlijk schromelijk tekort. Want ik heb nog niet één advertentie gezien waarin om een entrepeneurial thinker werd gevraagd. Maar het wordt wel herkend, en het heeft ook dat Cobbenhagen-profiel. Onze studenten vinden het prachtig, bij hen resoneert dat.”

Ik mis in uw profiel-verhaal één woord: katholiek…
“In de gesprekken die ik met decanen en hoogleraren heb komt het katholicisme vrijwel nooit op tafel. Behalve dan als ik spreek met Marcel Sarot, decaan TSCT, en hij me bijpraat over de gang van zaken in zijn faculteit. Dat betekent niet dat het geen rol speelt aan onze universiteit. Het vormt natuurlijk de basis van ons profiel zoals gegeven en belichaamd door Cobbenhagen. Ik denk dat het bij veel medewerkers impliciet aandacht heeft en hun levenswijze beïnvloedt. Wij zijn echter ook aangekomen op een punt in tijd dat de maatschappij de vormconflicten die door religies ontstaan zat zijn en dat we daar graag wat afstand van nemen. Dus ik zie katholieke identiteit geen expliciete rol spelen in Tilburg. Dat internationale studenten onze katholieke signatuur laten meewegen in hun keuze voor Tilburg is een bijkomend voordeel. Als er verschillende universiteiten in de wereld een soortgelijk onderwijsaanbod bieden, dan valt voor sommige studenten de keuze op Tilburg vanwege dat katholieke. Maar in die volgorde en niet andersom.”

“Ik zie katholieke identiteit geen expliciete rol spelen in Tilburg”

Rendementsdenken, daar doet Tilburg wel aan. Alles staat hier in het teken van groei. Wat is er mis met klein blijven?
“Meestal word je dan opgegeten. Alles moet groeien, dat is bijna een natuurwet. Anders heb je niet alles meer in eigen hand. Daarom moet je een combinatie van excellentie en grootte nastreven.”

Fusie lijkt dan de beste weg. De eerste stappen daartoe zijn toch ook al gezet via de samenwerking met TU Eindhoven?
“Daar ben ik het mee eens. Het hele innovatiespel dat we in Brabant spelen heeft ons bij elkaar gebracht. Daardoor hebben we dat Data Science Center voor elkaar gekregen. We zijn heel erg van toevoegende waarde voor elkaar, complementair. Een fusie zou een universiteit van 30.000 studenten opleveren die in de top 5 van Nederland belandt. Ook op het gebied van valorisatie is het een droom.”

“Aan de andere kant: hoe ga je dan heten? Brabant University? Dan moet je internationaal weer helemaal van onderaf aan beginnen. Ook is ranking niet voor iedereen belangrijk. En bovenal: de identiteitskwestie vormt een vrijwel onneembare muur tussen Tilburg en Eindhoven. Waar wij met onze studenten over praten hier, wat ons motiveert, dat is de hele maatschappij. In Eindhoven zijn studenten minder mondig en gaat het vrijwel alleen over technologie. Daar staat overigens tegenover dat de Brabantse identiteit wel vergelijkbaar is op beide universiteiten. En dat zit dieper dan al die andere dingen. Niettemin denk ik dat ik die fusie niet meer ga meemaken.”

Tot slot: moet deze universiteit de wereld snappen of die verbeteren?
“Toen ik hier kwam begreep ik niet dat je tevreden kon zijn met Understanding Society. Met alleen maar begrijpen. Sterker nog: ik vind het bijna laakbaar als je diepe kennis hebt verworven en die kennis dan niet toepast. Onze filosofen zeggen: ben voorzichtig met advancing. Kennis koppelen aan een oplossing betekent volgens hen dat er altijd ideologie om de hoek komt kijken en daarmee geef je je onafhankelijkheid prijs. Dat vind ik een mooi verhaal. Maar de conclusie bevalt me niet. Omdat ik die contra-intuïtief vind. Ik ben er nog niet uit, maar ik laat het niet los. Ook omdat ik van docenten, van studenten, van iedereen als reactie krijg dat we meer moeten dan alleen begrijpen. Dat sterkt mij in mijn gevoel dat het anders moet.”

_Advertentie.