Baas in eigen Facebook-bubbel

Een nieuw algoritme moet Facebook het sociale karakter van de begintijd teruggeven: minder nieuws, meer vrienden en familie. Kleine media en onafhankelijke denkers maken zich zorgen. Wordt hun stem nog wel gehoord? Een groep Tilburgse studenten nam onlangs de proef op de som. Ze manipuleerden Facebook, om te achterhalen hoe Facebook de newsfeeds van gebruikers manipuleert.

In een stampvol collegezaaltje zonder ramen in het Prismagebouw wordt hard gewerkt. Studenten die het mastervak Online Writing and Publishing volgen, kijken geconcentreerd naar de schermen van hun opengeklapte laptops. “Dit zijn vandaag onze headquarters”, zegt studente Ashna Coster.

Op het krijtbord aan de muur is het experiment dat de studenten vandaag uitvoeren met grote letters uitgeschreven. Het is ‘D-Day’, staat op het bord: de dag van Diggit’s Facebook Experiment.

Nieuw algoritme

De studenten proberen met het experiment inzicht te krijgen in het nieuwe algoritme van Facebook. Oprichter Mark Zuckerberg kondigde begin dit jaar een ingrijpende wijziging aan in de newsfeed van de twee miljard Facebook-gebruikers. Om de verspreiding van nepnieuws tegen te gaan, krijgen berichten van vrienden en familie voortaan prioriteit boven berichten van media en bedrijven. Het nieuwe algoritme schept newsfeeds zoals Zuckerberg ze voor ogen had toen hij zijn sociale netwerk bouwde op zijn studentenkamer aan Harvard: ‘zinvolle interactie’ met vrienden staat weer centraal.

De grote kranten hebben weinig te vrezen van de veranderingen. Zij worden aangemerkt als verspreiders van ‘echt’ nieuws, en zullen tussen de vakantiekiekjes en familiefoto’s nog wel zichtbaar blijven in newsfeeds. “De grote nieuwssites krijgen een label om aan te geven dat ze geen fake news zijn. Maar de kleintjes niet”, zegt cultuurwetenschapper Ico Maly, docent aan Tilburg University en hoofdredacteur van Diggit Magazine. “Kleine kwaliteitsmedia, die een ander geluid laten horen of bijvoorbeeld meer diepgravend nieuws brengen, verdwijnen naar de achtergrond.”

Ondoorzichtig

Kleine uitgevers maken zich zorgen over de gevolgen van het nieuwe Facebook-algoritme. Maar volgens Maly staat er veel meer op het spel dan commerciële belangen. “De publieke sfeer wordt gedomineerd door Facebook. In Amerika haalt zo’n 44 procent van de mensen nieuws van Facebook. Dat is gigantisch”, zegt hij. “Internetreuzen als Facebook en Google bepalen ons perspectief op de wereld. Ze hebben een enorme invloed op de verspreiding en niet-verspreiding van stemmen. En dat gebeurt op een manier die compleet ondoorzichtig is.”

“We kunnen met een lollige kat viraal gaan, maar hoe kunnen we sociale media gebruiken om een stem te hebben?”

Maly legt uit waarom hij met zijn studenten bivakkeert in ‘de bunker’ die vandaag dienst doet als hoofdkwartier van Diggit’s Facebook Experiment. “Studenten en wetenschappers dragen bij aan de verbetering van de samenleving door deel te nemen aan het publieke debat, door een stem te hebben. Het is belangrijk om te weten hoe die stem wordt verspreid. We kunnen met een lollige kat viraal gaan, maar hoe kunnen we sociale media gebruiken om een stem te hebben?”

D-Day

Algoritmen schrijven voor wat we moeten lezen, welke video’s we moeten bekijken, op welke links we moeten klikken. Ingrijpende veranderingen in die algoritmen kunnen ook ingrijpende gevolgen hebben voor onze samenleving, aldus Maly. “Daarom is die ondoorzichtigheid zo’n fundamenteel probleem.”

Samen met een groep studenten stelt Maly het nieuwe Facebook-algoritme op de proef. Tijdens ‘D-Day’ schrijven studenten artikelen over Facebook-algoritmen, die gedurende de dag op de website van Diggit Magazine worden gepubliceerd. Eén van die artikelen wordt gebruikt voor het experiment, waarmee de groep probeert te ontrafelen hoe je op Facebook het grootste bereik genereert: met likes, comments of shares? “We produceren vandaag content waarmee we een kritische stem proberen te hebben over Facebook, en tegelijkertijd gebruiken we Facebook om die kritische stem te laten circuleren”, legt Maly uit.

[caption id=”attachment_114440″ align=”aligncenter” width=”100%”> Diggit’s Facebook Experiment uitgeschreven op het krijtbord

Het experiment

Het artikel ‘Is big data making the world better?’ wordt om 12:00 uur op de Facebook-pagina van Diggit Magazine gepost. Om 12:15 wordt hetzelfde artikel nog een keer gepost, maar nu met de oproep aan lezers om het bericht te liken. Om 12:30 wordt het artikel opnieuw gepost, met de oproep het bericht te delen. En weer een kwartier later, om 12:45, wordt het artikel gepost met het verzoek op het bericht te reageren.

Wat is nu de beste manier om je stem te laten horen als kleine uitgever of als publieke intellectueel? Moet je zoveel mogelijk likes, shares of comments verzamelen? “We hadden verwacht dat comments het grootste bereik zouden opleveren, omdat ‘meaningful interaction’ zo belangrijk is in het nieuwe algoritme”, zegt Maly. Maar dat bleek niet het geval. Na analyse van de data kwam een verrassend resultaat naar voren: voor het bereiken van een groot publiek zijn shares veruit het meest effectieve middel. Inzetten op zinvolle interactie loont dus niet.

Stukje controle

Baas in eigen bubbel zijn we niet. Niet echt, in ieder geval: als Zuckerberg vindt dat we meer naar onze vrienden en familie moeten kijken, dan doen we dat. Maar volgens Ico Maly kunnen we wel degelijk controle uitoefenen op de verspreiding van stemmen op Facebook, al is het maar een beetje. “Onze interactie met het algoritme bepaalt wat we te zien krijgen, dus je hebt wel een stukje controle.”

Voor de publieke intellectueel die gehoord wil worden, is het belangrijk om enig idee te hebben van de werking van de geheime algoritmen waarmee Facebook opereert. Omdat je Facebook-gedrag onderdeel is van de rekensom die het algoritme maakt, heb je namelijk wel degelijk invloed op de uitkomst ervan. “Je kunt je favoriete nieuwspagina’s liken, je kunt reacties plaatsen en berichten delen om de zichtbaarheid van die berichten in de newsfeeds van anderen te vergroten”, legt Maly uit. “Je moet het zo zien: we hebben een zekere mate van controle in een universum dat we totaal niet controleren.”

Lees het volledige onderzoeksrapport van Diggit’s Facebook Experiment hier.

_Advertentie.