Liefde met een scherm ertussen

Liefdes en vriendschappen worden niet meer alleen opgedaan tijdens etentjes en avondjes uit. Ook achter de webcam vinden mensen elkaar. Emmelyn Croes onderzocht hoe het ontstaan van relaties hierdoor wordt beïnvloed.

Van rooksignalen tot brieven, telefoontjes en WhatsAppjes. De mens heeft inmiddels veel manieren om te communiceren en zo vriendschappelijke of romantische relaties aan te gaan. Emmelyn Croes onderzocht wat de rol is van de nieuwste, digitale communicatiemiddelen bij het ontstaan van sociale en romantische relaties. Gaat dat op een andere manier, als het niet face to face gebeurt, maar achter een scherm?

Non-verbaal gedrag

Zijn er bijvoorbeeld verschillen in non-verbaal gedrag, zoals lachen, knikken en oogcontact maken, en doet dat ertoe? In een experiment liet Croes proefpersonen gesprekken van 12 minuten houden met een onbekend persoon van het andere geslacht. Dat gebeurde onder vier ogen of achter een computerscherm met webcam. In plaats van een gebruikelijke webcam te gebruiken, die boven het scherm hangt, gebruikte Croes een Eye-Catcher. Dat is een camera die in het scherm zit, zodat proefpersonen elkaar bij een videochat in de ogen kunnen kijken.

Verschillen zijn er: achter een scherm raken mensen het gezicht minder aan, praten ze harder en lachen ze vaker. Maar deze verschillen hebben nauwelijks invloed op sociale aantrekkingskracht tussen gesprekspartners. Wel bleek dat dat mensen sociaal aantrekkelijker gevonden worden als ze sneller praten, en minder oogcontact maken. Dat lijkt opvallend. In het experiment konden mensen via videochat oogcontact maken, maar in de echte wereld is dat oogcontact er juist niet. Wellicht worden mensen dan, omdat ze wegkijken, wel aantrekkelijk gevonden als ze videochatten?

Een bord voor je kop

In een tweede experiment richtte Croes zich op specifieke aspecten van het communiceren, zoals elkaar wel of niet zien en in elkaars nabijheid zijn of op afstand verkeren. Wederom praatten proefpersonen twaalf minuten met een onbekende ander. In plaats van twee condities waren er nu vier: face to face met een scherm of zonder een scherm tussen de proefpersonen in, communicatie via een computerscherm met Eye-Catcher, of zonder beeld, met alleen geluid.

Zichtbaarheid, zien met wie je praat, doet ertoe. Het leidt over het algemeen tot een sterker gevoel van sociale aanwezigheid en identificeerbaarheid. Dat heeft een positief effect op interpersoonlijke aantrekkingskracht. Fysieke aanwezigheid, ook als iemand door een scherm niet te zien is, zorgt voor een sterker gevoel van sociale aanwezigheid, wat ook goed is voor de aantrekkingskracht.

Maar vreemd genoeg voelen proefpersonen die zowel fysiek als zichtbaar aanwezig zijn in dezelfde ruimte, zoals in een normaal gesprek, juist minder interpersoonlijke aantrekkingskracht. Op een eerste date of kennismakingsgesprek kan je dus wellicht beter met een groot kartonnen bord tussen beide in het gesprek aangaan. Misschien is dat spannender en verklaart dat de verhoogde aantrekkingskracht, maar Croes laat zich niet verleiden tot speculaties en houdt het erop dat er mogelijk een ander proces bestaat dat het ontstaan van aantrekkingskracht verklaart.

Oogcontact

In een derde experiment onderzocht Croes de rol van oogcontact, ditmaal niet bij het ontstaan van sociale, maar romantische aantrekkingskracht. Daarbij keek ze ook in hoeverre mensen aan intieme zelfonthulling doen, en of ze intieme vragen stellen, omdat dit mogelijk een rol speelt bij het ontstaan van romantische aantrekkingskracht. Er waren gesprekjes van dit keer vijf minuten tijdens een speeddate-evenement. Face to face, achter een computerscherm met de Eye-Catcher of Skypen op de traditionele manier, zonder oogcontact.

Oogcontact maakt verschil. Er worden meer intieme zelfonthullingen gedaan, al worden er juist minder intieme vragen gesteld. Wat dit betekent? Croes stelt dat mensen zich minder onzeker voelen als ze oogcontact kunnen maken en meer intimiteit ervaren. Maar ze moet ook vaststellen dat intieme onthullingen en intieme vragen waarschijnlijk weinig te maken hebben met romantische aantrekkingskracht en oogcontact.

Liefde en vriendschap op het eerste gezicht blijven nog even de grote raadsels die ze altijd zijn geweest. Wel is duidelijk geworden dat relaties on- en offline kunnen ontstaan. Eerder werd nog onderstreept dat er digitaal cruciale signalen niet overgebracht worden. Croes heeft laten zien dat er verschillen zijn, maar die zijn niet altijd groot en doen er soms niet eens toe.

Emmelyn Croes verdedigt haar proefschrift ‘Meeting Face-to-Face Online. The Effects of Video-Mediated Communication on Relationship Formation’ woensdag 28 maart 2018 om 16.00u in de aula. Haar promotores zijn Emiel Krahmer en Marjolijn Antheunis. Alexander Schouten is co-promotor.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.