Jongeren minder vrij om seksualiteit te onderzoeken

Jongeren in verschillende Europese landen beginnen eerder aan seks dan wordt gedacht, maar krijgen steeds minder ruimte om hun seksualiteit te onderzoeken. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Guangxing Zhu.

Wereldwijd worden jongeren op seksueel gebied tegen zichzelf en volwassenen beschermd, door seks voor een bepaalde leeftijd strafbaar te stellen. Weinigen verbazen zich hierover. Jongeren zijn immers kwetsbaar, onschuldig en afhankelijk. Nog niet in staat om zelf te bepalen met wie ze naar bed gaan. Onderzoek laat bovendien zien dat er extra risico’s zijn voor jongeren die vroeg met seks beginnen. Ze hebben een verhoogde kans om zwanger te worden en seksuele aandoeningen op te lopen, ze vertonen meer depressieve symptomen, zijn op latere leeftijd lager geschoold en gaan vaker roken, alcohol en andere drugs gebruiken, geweld plegen, stelen en liegen.

Kleine volwassenen

Toch is het idee dat jongeren beschermd moeten worden nog helemaal niet zo lang gemeengoed. Dat zegt Guangxing Zhu, een jonge Chinese onderzoeker die aan Tilburg University promotieonderzoek heeft gedaan naar de seksuele leeftijdsgrens. In de zestiende eeuw werd er geen onderscheid gemaakt tussen kinderen en volwassen. Kinderen werden gezien als kleine volwassenen en als ze misbruikt waren, moesten ze zichzelf in de rechtbank verdedigen. Bovendien was het heel gewoon dat ze werkten. Pas toen de industriële revolutie zich voltrok en er gespecialiseerde arbeidskrachten nodig waren, werden kinderen uit de fabrieken gehaald en neergezet in schoolbanken, om ze voor te bereiden op het werkende leven.

De stand van zaken

Er is inmiddels zo’n half millennium verstreken. Voor haar masterscriptie aan de prestigieuze China University of Political Science and Law in Bejing, schreef Zhu over de leeftijdsgrens in China en las over de situatie in de Verenigde Staten en Europa. De schellen vielen haar van de ogen. “Ik dacht dat ze daar heel liberaal waren, op basis van wat ik had gezien in films waarin tieners heel open zijn over seks. Maar toen ik over de regelgeving las was ik geschokt, de leeftijdsgrens in China is een stuk lager.” Ze trok naar Tilburg om te onderzoeken wat de laatste stand van zaken in Europa was, want daar was al decennia geen onderzoek meer naar gedaan.

Dat er een leeftijdsgrens gesteld moet worden voordat het legaal is seks te hebben met een jongere, daarover bestaat in Europese landen geen verschil van mening. Wel wordt die grens op verschillende leeftijden gesteld. Het is voor wetgevers lastig om te bepalen wanneer iemand oud genoeg is, en bovendien spelen sociale opvattingen hierbij een rol. Zo zijn er in het verleden andere regels gemaakt voor heteroseksuele en homoseksuele betrekkingen en voor seksuele betrekkingen in machtsrelaties, zoals tussen leerling en docent.

Zhu ontwaarde in Europa een aantal trends. De meeste landen hebben de leeftijdsgrens verhoogd, het gemiddelde is nu bijna zestien jaar. Ook hebben landen de bescherming voor iedereen gelijkgetrokken, heteroseksuelen en homoseksuelen worden gelijk behandeld en mogen even vroeg of laat aan seks beginnen. Bovendien zijn er nu meer landen die speciale regels hebben voor relaties bij machtsverhoudingen. Europa convergeert, gaat meer hetzelfde doen.

“In Europa zijn ze inmiddels een stap verder”

De leeftijdsgrens is volgens Zhu in het Verenigd Koninkrijk bedacht, van waar het de wereld veroverde. Ook in China is er in het verleden een leeftijdsgrens vastgesteld. Die is met veertien jaar echter een stuk lager dan tegenwoordig gangbaar in Europa. Bovendien houden ze in China nog vast aan ongelijke grenzen: op verkrachting van een meisje jonger dan veertien staat bijvoorbeeld de maximale straf van levenslang of de doodstraf, voor jongens wordt niet gesproken over verkrachting maar kindermolestatie, waarvoor hooguit vijftien jaar celstraf staat. “In Europa zijn ze inmiddels een stap verder,” zegt Zhu. “Ik denk dat China die verandering ook moet maken, door iedereen gelijk te beschermen.”

Tienerseks

Zhu heeft niet alleen onderzocht wat landen in Europa doen, ze vroeg zich ook af wat de jongeren zelf doen. Op welke leeftijd ze voor het eerst seks hebben. Vorig jaar nog kopten de Nederlandse media dat jongeren later aan seks beginnen, maar uit Zhu’s analyse van zestien relevante wetenschappelijke studies blijkt dat jongeren in dertien Europese landen, waaronder Nederland, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk, er juist eerder mee beginnen. Dat staat ook in contrast met de wettelijke leeftijdsgrenzen die omhoog zijn gegaan. “Als tieners hiermee doorgaan, is de wet geen echte wet meer. Er moet nagedacht worden over wat tieners daadwerkelijk doen. Het belang van mijn onderzoek is wetgevers alert maken op de praktijk, zodat ze kunnen overwegen wat er gebeurt.”

Autonomie

Wat er niet gebeurt, is minstens zo opvallend. Sinds wereldwijd steeds meer landen kinderen zijn gaan beschermen, lijkt de autonomie van kinderen uit het oog verloren. Kinderen kunnen ook zelf denken en handelen, hoe ouder ze worden hoe meer. Een veertienjarige is niet hetzelfde als een vijftienjarige, en zeker niet als een zeventienjarige. Teveel bescherming kan beknottend en averechts werken en bescherming is zeker niet het enige waar het om zou moeten gaan. Zhu denkt dat er een balans gezocht moet worden tussen het beschermen van kinderen en het respecteren van hun autonomie, die ook goede kanten heeft.  “Het is absurd om te zeggen dat je geen seks mag hebben voor je achttiende, waar sommige landen de grens leggen, en dat het vanaf je achttien ineens wel mag. Maar dit vraagt om meer en multidisciplinair onderzoek. Samen moeten we gaan kijken wat het beste is voor de kinderen.”Proefschrift: Protection versus autonomy: The newest developments in age of consent legislation in Europa and China

Promovenda: Guangxing Zhu (1988) deed haar bachelor rechten aan de Northwest University of Politics and Law in Xi’an en haar master strafrecht aan de China University of Political Science and Law in Bejing. Ze is maandag 2 juli 2018 gepromoveerd op haar onderzoek aan Tilburg University. Inmiddels is ze teruggereisd naar China, waar ze verder hoopt te gaan met onderzoek.

Promotores: Alette Smeulers en Suzan van der Aa

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.