‘Stop onbegrensde flexibilisering arbeidsmarkt’

De Nederlandse arbeidsmarkt moet ingrijpend veranderen. Met die conclusie zorgde het rapport van de commissie-Borstlap onlangs voor heel wat ophef. Volgens de Tilburgse arbeidsjurist Nuna Zekić zijn de vergaande veranderingen noodzakelijk om toekomstige werknemers – de studenten van nu – te beschermen tegen onzekerheid.

Beeld Hannah Wei, via Unsplash

“Het rapport is uitgebreid en grondig. Ik raad onze studenten zeker aan om het te lezen,” zegt Nuna Zekić, universitair hoofddocent arbeidsrecht aan Tilburg Law School. Op verzoek van Univers reageert ze op het rapport van commissie Regulering van werk, die onder leiding van oud-topambtenaar Hans Borstlap de Nederlandse arbeidsmarkt scherp onder de loep nam. “De analyse van de problemen die spelen op de arbeidsmarkt is niet nieuw, maar wel goed en in lijn met wat we er al over weten.”

‘Onzekerheid’ is een van de kernwoorden van het rapport. Het stelt dat de toename van flexibele en tijdelijke arbeidscontracten in Nederland een groot deel van de beroepsbevolking in financieel gevaar brengt. Hoe groot is dit probleem?

“We zien dat de arbeidsmarkt verandert, maar dat gebeurt niet altijd ten goede. Volgens mij is het terecht dat de commissie wijst op de doorgeschoten flexibilisering. Het aantal flexwerkers en zzp’ers groeit en is vergeleken met andere landen hoog. Ongeveer 40 procent van alle werkenden heeft een flexibel contract. Flexwerkers verdienen doorgaans minder dan vaste werknemers, ze volgen minder scholing en ze hebben te maken met inkomensonzekerheid. Daarnaast zijn zzp’ers vaak onverzekerd, dus lopen ze grote risico’s wanneer ze niet kunnen werken door een ongeluk of ziekte.

Zo ontstaat er natuurlijk oneerlijke concurrentie: vaak werken zzp’ers zij aan zij met werknemers en verrichten ze dezelfde werkzaamheden. Ze zijn echter meestal goedkoper en aantrekkelijker voor de werkgever omdat de arbeidsrechtelijke regels voor hen in principe niet gelden. Dit is precies waarom we ooit het minimumloon hebben bedacht: we hebben lang geleden al gezien wat er gebeurt als er geen ondergrens is voor concurrentie op de arbeidsmarkt.”

De commissie suggereert dat een versoepeling van het ontslagrecht werkgevers zal verleiden om vaker vaste contracten uit te delen. Werkt zo’n prikkel?

“De redenering van de commissie is als volgt: de mensen in ‘vaste dienst’ worden door de wet te veel beschermd. Daardoor is het werkgeverschap een te zware last die de werkgevers liever ontwijken. In plaats daarvan kiezen ze voor flexwerkers, die minder bescherming hebben en vaak goedkoper zijn. De commissie concludeert dan ook dat werkgevers flexibeler moeten kunnen omgaan met hun vaste werknemers. Zo moet het ontslagrecht verder versoepeld worden en moet het mogelijk zijn voor werkgevers om eenzijdig bijvoorbeeld het aantal uren dat de werknemer werkt te veranderen.

Ik ben niet overtuigd van het feit dat onze wetten inderdaad verder moeten worden versoepeld. De conclusie dat de wet nu te veel bescherming biedt en dat dit de voornaamste oorzaak is van het feit dat werkgevers flexwerk gebruiken vind ik namelijk te voorbarig. We moeten veel meer onderzoek doen hiernaar, want bestaand onderzoek wijst naar verschillende oorzaken. ‘Kopieergedrag’ speelt bijvoorbeeld een rol. Als je overal hoort dat andere werkgevers flexwerkers inhuren, doe jij dat ook. Organisaties besteden ook steeds meer werk uit. Ze willen allemaal ‘lean en mean’ zijn.”

Nuna Zekić. Foto: Jack Tummers

Jongeren kennen niets anders dan een flexibele arbeidsmarkt en tijdelijke contracten. Is dit niet gewoon de nieuwe werkelijkheid?

“Als je bij je ouders woont, studeert en daarnaast een dag per week werkt op oproepbasis, ervaar je waarschijnlijk niet zo veel onzekerheid. Maar we zien wel dat steeds meer mensen structureel en langdurig aangewezen zijn op dit soort tijdelijk werk. Als je een gezin moet onderhouden, maar je werkt op basis van een tijdelijk contract dat elk moment kan eindigen – want zo is het juridisch geregeld voor bijvoorbeeld uitzendovereenkomsten – dan ben je meestal niet zorgeloos. Uit onderzoek blijkt bovendien dat veruit de meeste werkende armen actief zijn als zzp’er of flexwerker.”

Er wordt al lang gepraat over de onhoudbaarheid van de situatie op de arbeidsmarkt. Verwacht je dat de adviezen van de commissie opgevolgd zullen worden?

“De verwachting is dat de politieke partijen uit dit rapport zullen putten als ze hun verkiezingsprogramma’s voor de volgende verkiezingen (in 2021, red.) opstellen. De arbeidsmarktproblemen zijn zo wezenlijk dat de politiek er niet omheen kan. Qua analyse past het rapport binnen de discussies over het arbeidsrecht, maar sommige keuzes die de commissie voorstelt gaan verder dan wat we zijn gewend. Dat is best wel gedurfd – het rapport is in elk geval geen slappe hap. Het gevaar is wel dat de politieke partijen alleen gaan kiezen wat in hun straatje past, waardoor je wel een verwaterd effect krijgt.”

_Advertentie.