Geroofd bestek Joodse familie na 75 jaar weer in Tilburg
Een dozijn zilveren dessertlepels en drie opdienlepels geroofd uit het huis van een Joodse familie. Decennialang waren ze in bezit van een Duitse familie. Een nazaat bracht het bestek afgelopen weekend naar TiU-hoogleraar Arnoud-Jan Bijsterveld, de huidige bewoner van het huis.
Beeld privé-collectie
Het nazi-gezinde echtpaar Kühnert werd in 1941 voor een koopje eigenaar van een huis aan de Prof. Dondersstraat in Tilburg, dat in datzelfde jaar was afgepakt van de Joodse familie Polak. De Kühnerts namen aangetroffen bestek aan het einde van de Tweede Wereldoorlog mee toen de geallieerde legers naderden en ze naar Duitsland vluchtten. “Terug in Duitsland liepen de twee behoorlijk te koop met hun mooie bezittingen uit Nederland,” vertelt Arnoud-Jan Bijsterveld, hoogleraar Cultuur in Brabant en de huidige bewoner van het huis.
“Hun lievelingsnichtje wist tot voor kort niet dat er gestolen spullen tussenzaten. Nadat haar moeder overleed, verdiepte ze zich in het verleden van haar familie en kwam ze erachter dat het bestek wel eens uit Tilburg zou kunnen komen. Daarop heeft ze mij een brief gestuurd, wat ik behoorlijk dapper vind. Dit is toch een pijnlijke familiegeschiedenis.”
Het is niet voor het eerst dat Bijsterveld verwanten van de voormalige bewoners van zijn huis ontmoet. In 2016 schreef hij een boek over de familie Polak, die voor de komst van de Kühnerts in het huis aan de Prof. Dondersstraat woonde: House of Memories: Uncovering the Past of a Dutch Jewish Family. Tijdens het onderzoek voor dat boek kwam hij al in contact met bekenden en nabestaanden van de Joodse familie.
“Sindsdien klopt er eens in de zoveel tijd iemand bij me aan. Iemand die nieuwe informatie wil delen, of juist op zoek is naar antwoorden. Vijfenzeventig jaar na de bevrijding lijkt de oorlog misschien lang geleden, maar die gebeurtenis is nog altijd aanwezig in het leven van een heleboel mensen. Bijvoorbeeld door de onzekerheid over wat hun voorouders precies is overkomen of wat ze hebben gedaan, of omdat zij gebukt gaan onder survivor’s guilt.”
Beeld privé-collectie
De kant van de dader
Toch was de ontmoeting met de Duitse achternicht, die anoniem wil blijven, bijzonder voor Bijsterveld. “Ik heb nog niet eerder iemand ontvangen die de daderkant in dit verhaal representeert. Deze vrouw ervoer dat zelf ook zo, zij voelt zich schuldig omdat haar oudoom en -tante spullen hebben meegenomen uit Tilburg.”
“Dit soort ontmoetingen zijn altijd emotioneel beladen. In het begin vond ik dat soms lastig: ik ben historicus en niet opgeleid om mensen te begeleiden bij hun traumaverwerking. Inmiddels weet ik dat ik hen help door een historische context voor hun herinneringen te verschaffen, door ze informatie aan te reiken waardoor ze hun eigen familiegeschiedenis beter begrijpen.”
In oktober verschijnt de Nederlandse vertaling van Bijstervelds boek: Ons Huis. Bezoek dat zich naar aanleiding daarvan zal melden in de Prof. Dondersstraat, kan het bestek zomaar weer in gebruik zien. “Uiteindelijk zorg ik er natuurlijk voor dat al het bestek bij de nazaten van de Polaks terechtkomt. Maar voorlopig blijven de opscheplepels hier, en ik ben van plan ze te gebruiken. Dat is het beste voor zilver, ze gaan gewoon in de vaatwasser.”
Advertentie.
