‘Fraude Stapel heeft niets te maken met publicatiedruk’

Het frauderen van Diederik Stapel heeft niets te maken met publicatiedruk. Stapel werd gedreven door de behoefte zichzelf in het centrum van de belangstelling te plaatsen. Dat zegt Willem Koops, decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen bij de Universiteit Utrecht op de Utrechtse universiteitssite.

“Overal kun je in de media lezen dat Stapels gedrag iets te maken heeft met “publish or perish”. Onzin! Werkdruk en oplichting hebben niets met elkaar te maken. Ik vrees dat iemand als Stapel niet gedreven werd door wetenschappelijke nieuwsgierigheid, maar door de behoefte zichzelf in het centrum van de belangstelling te plaatsen. Het verzinnen en/of ongeoorloofd manipuleren van data is crimineel gedrag. Het gezeur in de kranten over het gebrek aan controle in de wetenschap slaat in dit verband nergens op. Er zijn in de wetenschap talloze maatregelen om precies dit soort criminaliteit te voorkomen.  Dat zelfs een uiterst creatieve en intelligente en van bestuurlijke macht voorziene hoogleraar als Diederik Stapel tegen de lamp liep demonstreert mijns inziens hoeveel beter het gesteld is in de wetenschap dan in de ‘gewone’ wereld: de pakkans is naar mijn overtuiging in de wetenschap ongeveer 100 procent. Wetenschap is in alle opzichten gericht op transparantie en uiteindelijk kon zelfs Stapel daar niet tegenop. Ik hoop dat de commissie Levelt snel klaar is, zodat we de wetenschap kunnen ontdoen van de Stapelvervuiling. Overal hoor ik inmiddels collegae praten over extra maatregelen om dergelijke fraude te voorkomen. Dat kan geen kwaad, maar ik denk dat we eens in de zoveel tijd Stapels in de wetenschap zullen aantreffen (en ontmaskeren): criminelen trekken zich immers niets aan van wetten en procedures,” geeft Koops aan.

Waar Koops de affaire Stapel  zien als een incident, daar ziet Ruud van den Bos, neurobioloog en universitair docent bij de faculteit Diergeneeskunde de fraude als het resultaat van het huidige onderzoeksklimaat, waar persoonlijk scoren te belangrijk is, schrijft hij op de universiteitssite.

“Het huidige systeem binnen de wetenschap voldoet niet, want is gebaseerd op controle door wetenschappers zelf, die als moreel verheven personen het collectieve belang boven het individuele moeten laten gelden. Dat is een illusie, juist omdat het persoonlijke belang zo is uitvergroot. Ik ken en hoor teveel voorbeelden, die laten zien dat het anonieme peer review systeem van tijdschriften en onderzoeksprojecten een te gemakkelijke bron is van vals spel, waar persoonlijke gewin meer telt dan collectief belang.”

Univers heeft diverse UvT-wetenschappers om een reactie gevraagd. Die geven echter aan geen reactie te mogen geven tot het onderzoek naar de werkwijze van Stapel is afgerond.