Van Bijsterveld: oratie over religie en overheid
Hoe komt het dat een onderwerp als de weigerambtenaar zo’n heftige discussie op gang brengt en hoe moet de overheid zich daarin opstellen? De overheid moet terughoudend zijn ten aanzien van direct uit religie voortvloeiende waarden in de huidige samenleving.
Dat betoogt Sophie van Bijsterveld, hoogleraar religie, rechtsstaat en samenleving aan de UvT vrijdag in haar oratie. De hoogleraar, tevens lid van de Eerste Kamer, ontwikkelt in haar oratie ‘het beeld van de burger en samenleving die in een dynamisch historische invloedssfeer staan van religie en overheid, maar ook van de markt. De overheid is daarin niet neutraal, zoals vaak verondersteld wordt. Zij is zelf onderdeel van deze dynamiek.’
De overheid is geen onveranderlijke grootheid die als neutrale arbiter oordeelt over kwesties van religie. De overheid staat niet buiten discussies over religie, maar is er steeds deel van. Wel verandert het onderwerp van discussie.
De huidige spanningsvelden over de verhouding religie (ook islam), staat en samenleving gaan nu niet meer zozeer over de onderlinge afbakening van activiteiten zoals tijdens de opkomst van de klassieke verzorgingsstaat, maar over de aan religie verbonden waarden. Voor de overheid doet zich daarmee een serie nieuwe dilemma’s voor. Eén daarvan is de omgang met religieus waardepluralisme. Hoewel religieuze waarden traditioneel vooral als persoonlijk worden gezien, brengt de discussie daarover nu alleen al mee dat zij een maatschappelijk karakter krijgen. De neiging voor de overheid om zich hierin te mengen is groot. Van Bijsterveld pleit echter op dit punt voor terughoudendheid van de overheid.
