Meer dan 100 keer wetenschapsfraude
Nederlandse universiteiten en academische ziekenhuizen hebben sinds 2005 meer dan honderd zaken van wetenschapsfraude behandeld. Daarvan zijn ten minste 27 zaken gegrond verklaard en zijn zeker 16 wetenschappers bestraft. Ze werden ontslagen, overgeplaatst, of berispt.
Dat blijkt uit een enquête door NRC onder alle universiteiten en medische centra. In 2005 committeerden de instituten zich aan een code die voorschrijft hoe onderzoekers zich horen te gedragen.
De verschillen tussen universiteiten zijn groot. De Universiteit Utrecht behandelde zo’n dertig zaken, in Tilburg zijn voor de affaire Stapel “geen gevallen geweest waarvoor een onderzoekscommissie moest worden samengesteld”.
Verreweg de meeste fraudemeldingen hebben betrekking op plagiaat – van het zonder bronvermelding overnemen van ideeën tot het letterlijk overschrijven van passages uit het werk van een ander zonder diens naam te noemen. In Utrecht bijvoorbeeld betrof de helft van het aantal onderzoeken plagiaat.
Een vraag die geen van de universiteiten kon beantwoorden, is hoe vaak hun medewerkers statistische informatie weglieten om de conclusies van een wetenschappelijk artikel te verfraaien. In de gedragscode staat dat dat niet mag. Onmogelijk om te controleren, laten de universiteit weten via belangenorganisatie VSNU. Hun voorzitter Sijbolt Noorda noemt het weglaten van statistische informatie “een dagelijkse zonde”, in tegenstelling tot een doodzonde als het verzinnen van data. “Als het weglaten van informatie wordt ontdekt bij het maken van een proefschrift, wordt dit gecorrigeerd tussen promovendus en promotor.”
