Klokkenluiders Stapel vertellen hun verhaal: een samenvatting

Klokkenluiders Stapel vertellen hun verhaal: een samenvatting

Kim, Jesse en Kees. Dat zijn de drie fictieve namen van de jonge onderzoekers van de UvT die Diederik Stapel ‘ontmaskerd’ hebben. In een interview met de Volkskrant vertellen ze hun verhaal.

Kees was al in de zomer van 2009 iets raars opgevallen, bij drie oefenonderzoekjes waarvoor Stapel de ruwe cijfers aanleverde. Die waren afkomstig van een enquête, die hij op een school had laten uitvoeren, zei Stapel. Alleen: blijkens de cijfers waren de scholieren dan wél 19 jaar oud. “We vroegen het aan Diederik. Die zei: o, dan heb ik het onderzoek zeker uitgezet op een hogeschool.” Toen er vervolgens ook nog eens een paar getallen niet leken te kloppen, namen Kees en zijn medestudenten dat voor lief. “We dachten: dat zal vast een typfoutje zijn. De ingevulde vragenlijsten had Diederik wegens ruimtegebrek weggegooid, zei hij.”

“Het is net als met verliefdheid”, zegt Kim. “Als je verliefd bent op iemand, zie je de gebreken ook niet.”

De ontmaskering van Stapel begon als een onschuldige discussie. Jesse, Kim en Kees spraken over een onderzoek waar de hypothese wederom perfect klopte met de werkelijkheid. Iemand die aanwezig was grapte nog: “Je zou haast denken dat deze cijfers zijn verzonnen. Serieus!” Jesse besloot de data van Stapel te gaan controleren op de ‘Chronbachs alfa’, op deze manier kun je zien of de vragenlijsten niet ‘willekeurig’ zijn ingevuld. Normaal gesproken is de uitkomst hoger dan 0,9, in het onderzoek dat onderzocht werd was het resultaat 0.45. Zouden de data van Stapel dan echt fictief zijn?

Ze wisten dat het gevaarlijk was om Stapel met zo weinig bewijs van fraude te betichtten, dus besloten de drie jonge wetenschappers meer data die Stapel had verworven te bekijken. Het dossier van de klokkenluiders begon te groeien. Kim beet zich vast in een onderzoek van een student naar het verband tussen politieke voorkeuren en de neiging om te stereotyperen: “Alles wat ze hadden voorspeld, kwam uit. Maar toen bleek dat de theorie eigenlijk iets anders had voorspeld.” Een promovendus ontdekte dat een rijtje getallen uit een onderzoek exact overeenkwam met getallen uit een andere tabel. Stapel draaide weg: oeps, kennelijk is er iets misgegaan bij het invoeren van de cijfers, we draaien de studie wel opnieuw.

Uiteindelijk vroegen ze of afdelingshoofd Marcel Zeelenberg misschien even tijd voor ze had. En toen begonnen ze. Over de alfascores. De gekopieerde tabellen. De niet kloppende correlaties. Het was een marathongesprek tot vroeg in de ochtend. “Marcel zei dat hij het met Diederik wilde bespreken. Maar ik denk dat hij diep van binnen wel wist dat het foute boel was”, zegt Kees.

Kim is haar geloof in de wetenschap nog niet verloren. “Ik blijf de schoonheid van de wetenschap zien, omdat ik weet dat die er is.”

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.