Paranimfen: altijd blijven bewegen

Tassendrager, bruidsmeisje, best man. De rol van de paranimf in het wetenschappelijk theater van de promotie is velerlei en heel beperkt. Ze staan achter de promovendus, mooi te wezen. Maar pas op: wie lang staat kan hard vallen.Het is echt iets Nederlands, paranimfen bij de promotie, weet pasgepromoveerd econoom Verena Hagspiel. “In Oostenrijk, waar ik vandaan kom, zijn promoties als een diploma-uitreiking. Je komt met een aantal tegelijk bijeen in een zaaltje en na een toespraakje krijg je de bul uitgereikt. Mijn ouders waren dan ook heel verrast dat zo’n ceremonie speciaal voor mij werd georganiseerd. Het is echt een show, maar dat maakt het wel tot iets heel speciaals. Daarom was ik vooraf best zenuwachtig, maar door de aanwezigheid van mijn paranimfen voelde ik me heel gesteund. Ze doen op dat moment niets, maar ze zijn er. En dat helpt wel.”

Flauwvallen: Het Royal Guards effect

Meer dan anderen had Verena ook echt reden om zenuwachtig te zijn, zegt Wilko Elsinga. Hij is pedel van Tilburg University. Bij promoties vervult hij de rol van ceremoniemeester. Instrueert ook promovendi en paranimfen vooraf. Elsinga: “Toen Verena zelf paranimf was bij een promotie is ze flauwgevallen. Dat gebeurt wel vaker. Ik denk zo een keer per jaar. Dat komt omdat ze zolang stilstaan achter de kandidaat.” Het Royal Guards effect, noemt Elsinga dat. “Meestal waarschuw ik de paranimfen en adviseer ik om regelmatig een beetje te bewegen, maar bij haar is dat niet gebeurd.”

“Het was heel plotseling”, vertelt ze zelf. “Na ongeveer twintig minuten voelde ik me ineens niet zo lekker. Ik wilde nog gaan zitten, maar toen zakte ik al door mijn knieën, viel daarna voorover en knalde met mijn hoofd tegen het katheder. Ik kwam weer bij toen ik op de grond lag. Ik was nog nooit flauwgevallen. Het grappige is dat ik eigenlijk alleen uit de verhalen van anderen weet wat er gebeurd was.”

Verena kwam lelijk terecht. Hevig bebloed werd ze door enkele aanwezigen afgevoerd naar het ziekenhuis, terwijl de promotie doorging. Er moest gehecht worden en een afgebroken tand hersteld. Daarbovenop had ze ook een lichte hersenschudding.

Elsinga hoorde het allemaal pas achteraf. “Ik had natuurlijk meteen ingeseind moeten worden en er had meteen een EHBO’er van de bedrijfshulpverlening ter plaatse moeten zijn. In ieder geval zijn er nu betere afspraken over gemaakt. De technicus die er altijd bij is, slaat meteen alarm als het weer gebeurt.”

Geen hoge hakken dragen en altijd blijven bewegen

En verder doet hij nog meer zijn best om te waarschuwen. Al was dat in het geval van de paranimfen bij Verena’s promotie misschien wat minder nodig. Verena: “Ik had goede vrienden als paranimfen, een jongen en een meisje. Tegen het meisje zei ik: geen hoge hakken dragen en je moet bewegen. Dat er niet hetzelfde gebeurt als met mij. Ik ben dat maar blijven zeggen tegen ze: bewegen, bewegen, bewegen.”

Het probleem kan ook voorkomen worden door de paranimfen te laten zitten. Meteen doen als je je ineens niet lekker voelt, zegt Elsinga. Ook bij de wat oudere paranimfen gebeurt het wel. Maar als het de pedel ligt, houdt daarbij wel op. “Twee mensen die achter de promovendus zitten ziet er gewoon niet zo mooi uit. In het protocol staat ook: de promovendus staat en de paranimfen staan hem bij.”

Vooral voor de show

Paranimfen – heren regelmatig nog in een plechtig rokkostuum, dames in het net – zijn in zekere zin de bruidsmeisjes van de wetenschap. Bijstaanders van de kandidaat bij het verdedigen van het proefschrift tegenover de hoogedelwelgeleerde promotoren in toga in een met vrienden, familie, collega’s en andere betrokkenen gevulde aula is. Het is vooral voor de show, natuurlijk, want als je daar eenmaal staat is de promotie al een done deal. Maar als al het werk al gedaan is, wat is dan de functie van de paranimf?

Elsinga weet daar meer van. “Bij ontstentenis van de kandidaat is het de taak van de paranimf om de verdediging over te nemen.” Bijvoorbeeld als die nou eens flauw zou vallen, dus. Maar dat gebeurt dan weer wel heel wat minder vaak. In de praktijk dienen paranimfen dan ook vooral voor morele steun en hulp bij praktische zaken. Elsinga: “Ze regelen de receptie, het feest of ze verzorgen uitnodigingen. Bij de plechtigheid dragen ze de tas, de bul of bloemen en houden de tijd in de gaten. Het is een erebaan. Je moet het meer zien als iets best man-achtigs.”

Vandaar dat het heus niet per se medewetenschappers moeten zijn met diepe kennis van de besproken materie. Verena kan zich in ieder geval niet voorstellen dat, mocht ze op de been gebleven zijn, zij de verdediging van het proefschrift destijds overgenomen zou kunnen hebben. En bij haar eigen promotie had ze ook gewoon een vriend en een vriendin gevraagd. Weliswaar was de een een mede-aio en de ander iemand die ze nog uit studietijd kende. Mensen dus, voor wie de materie niet geheel vreemd is. Maar overnemen? Niet echt.

Elsinga: “Het zijn heel vaak juist beste vrienden of familie en soms zelfs iemands kind. Als die dan maar niet te jong is. Iemand wilde het een keer laten doen door zijn zoontje van tien. Maar dan zeg ik toch nee. Het zijn geen bruidsjonkertjes.”

_Advertentie.