Commissie Schuyt: ‘Ambtseed wetenschappers noodzakelijk’

Commissie Schuyt: ‘Ambtseed wetenschappers noodzakelijk’

Het is onduidelijk hoe vaak wetenschapsfraude nu exact voorkomt. VSNU, NWO, KNAW en TNO moeten daarom onderzoek (laten) doen naar wetenschappelijk wangedrag in Nederland om zo een duidelijk beeld te krijgen over de aard en omvang ervan. Ook moeten onderzoekers voortaan een ambtseed of ambtsbelofte afleggen, waarmee ze officieel verklaren de te zullen naleven. Zo’n integriteitseed kan fraude tegengaan.

Dat adviseert de commissie-Schuyt in een samenvatting van het rapport ‘zorgvuldig en integer omgaan met wetenschappelijke onderzoeksgegevens’. Het rapport werd opgesteld naar aanleiding van de fraudeaffaire van de Tilburgse hoogleraar Diederik Stapel.

In het rapport staat: “Over de frequentie van integriteitsschending in de wetenschap is weinig tot niets bekend. Grondig wetenschappelijk onderzoek naar dit fenomeen is schaars. Schattingen variëren van ‘helemaal niets aan de hand’, tot de bewering dat tegenover elke ontdekte fraude ongeveer 100.000 niet ontdekte grote en kleine fraudegevallen staan. Bij deze zo uiteenlopende beweringen past de conclusie dat men gewoon niet weet hoe groot de omvang van wangedrag is.”

Er hoeft van de commissie geen nieuw instituut te komen, dat toezicht houdt op de wetenschappelijke integriteit. “Immers, het probleem is nog niet goed gedefinieerd en de aard en omvang blijven onduidelijk zolang geen onderzoek naar wetenschapsfraude is verricht.” Ook hoeven bestaande gedragsregels voor integriteit niet aangescherpt te worden, ‘omdat ze zowel helder als eenvoudig zijn.’

De commissie is geen voorstander van solistisch optreden van wetenschappers. “Eén van de verbeteringen zou gezocht moeten worden in het zoveel mogelijk tegengaan van onderzoek als een eenzaam avontuur, waarin heel veel aan de onderzoeker wordt overgelaten. De kans dat die dan maar wat ‘aanrommelt’ dient verkleind te worden door een slimme organisatie van de onderzoekpraktijk en goede afspraken over begeleiding.”

Schuyt en zijn mede-onderzoekers willen naast peer reviewing ook peer pressure invoeren. En tijdschriftredacties dienen erop toe te zien dat onderzoekresultaten kunnen worden verantwoord. In
peer reviewed journals zouden de onderliggende onderzoeksdata als regel toegankelijk moeten zijn voor andere onderzoekers. “Voorafgaand aan de peer review bij de beoordeling van artikelen is peer pressure nodig van de dichtst bij het onderzoek betrokken collega’s, onderzoeksleiders, promotoren. Onderzoeksinstituten dienen het onderzoeksproces gedurende het gehele onderzoek te ondersteunen, bijvoorbeeld door te zorgen voor hulp bij datamanagement en statistische analyse. Decanen en directeuren van onderzoeksinstituten kunnen het zorgvuldig omgaan met onderzoeksgegevens opnemen in de jaarlijkse functioneringsgesprekken met alle onderzoekers. Het regelmatig, bijvoorbeeld jaarlijks, organiseren van studiedagen waarin de problematiek van het databeheer en de dataverwerking aan de orde komt, draagt ertoe bij dat het bewustzijn van de noodzaak van zorgvuldig en verantwoord onderzoek levendig wordt gehouden. Nauwkeurige bestudering van fraudegevallen brengt ook de zwakke plekken aan het licht in de praktijk van tijdschriftredacties, waarbij peer reviewers soms te weinig tijd besteden aan hun lees- en oordeelwerk. Mutatis mutandis geldt dit voor de beoordeling van proefschriften door promotiecommissies.”

Bij het bachelor en masteronderwijs is ook meer aandacht voor integriteit noodzakelijk. De commissie Schuyt presenteert vrijdag bij de KNAW in Amsterdam haar volledige rapport. Univers is erbij en doet -indien nodig- via Twitter en website verslag.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.