Strafrechtelijke sancties worden vaak niet uitgevoerd
De uitvoering van door de rechter opgelegde straffen laat vaak te wensen over. Een eenduidig wettelijk kader ontbreekt. Dit concludeert promovenda Sonja Meijer in haar proefschrift.
“De Algemene Rekenkamer heeft onlangs geconstateerd dat 16% van de gevangenisstraffen niet wordt uitgevoerd en 14% van de geldboetes,” vertelt Meijer. “Als mogelijke oorzaken noemt de Algemene Rekenkamer dat de tenuitvoerlegging complex is, de diversiteit aan straffen en maatregelen groot en dat er veel verschillende organisaties bij zijn betrokken.”
De uitvoering van straffen en maatregelen is de laatste stap van het Nederlandse strafrecht, die volgt na de opsporing, vervolging en berechting. En juist die laatste stap ontaardt geregeld in een struikelpartij. Meijer: “Relatief veel opgelegde straffen kunnen bijvoorbeeld niet worden uitgevoerd omdat ze zijn verjaard. In mijn onderzoek constateer ik het fenomeen van het ‘opleggen ter verjaring’ waarbij een officier van justitie bewust geen executiehandelingen meer verricht waardoor een door de rechter opgelegde sanctie verjaart. Dat lijkt me duidelijk een onwenselijke zaak.”
Het openbaar ministerie en de minister van justitie zijn beide verantwoordelijk voor de tenuitvoerlegging. Volgens Meijer is de verdeling van hun bevoegdheden in de loop der jaren steeds meer gegroeid. Ook hebben andere partijen, zoals bijvoorbeeld het centraal justitieel incassobureau, steeds meer invloed gekregen op de uitvoering van straffen. Daardoor is de laatste stap van het Nederlands strafrecht met de tijd ondoorzichtiger geworden, wat fouten in de hand werkt. Meijer vindt dan ook dat er een “consistenter wettelijk kader moet komen”.
In dit nieuwe wettelijke kader moeten zowel het openbaar ministerie als de minister van justitie hun verantwoordelijkheden houden. “De oplossing die de minister van veiligheid en justitie nu aandraagt is het verschuiven van de verantwoordelijkheid voor de tenuitvoerlegging naar de minister van veiligheid en justitie,” aldus Meijer. Voor een goede rechtsbescherming van veroordeelden blijft de betrokkenheid van het openbaar ministerie echter noodzakelijk.
Sonja Meijer (1980) is verbonden aan de vakgroep strafrecht van Tilburg University, waar ze haar promotieonderzoek deed. Vanaf 2010 is zij docent en onderzoeker straf(proces)recht aan de afdeling strafrecht en criminologie, faculteit Rechtsgeleerdheid van de Vrije Universiteit Amsterdam. Titel van haar proefschrift: Openbaar ministerie en tenuitvoerlegging. De taak van het openbaar ministerie tot tenuitvoerlegging van door de rechter opgelegde strafrechtelijke sancties vanuit constitutioneel en strafrechtsdogmatisch perspectief bezien.
