Recensie: Ontsporing

Je kunt veel van de man (Diederik Stapel) zeggen, maar niet dat hij niet kan schrijven. Zijn nieuwe boek ‘Ontsporing’ leest als een ware thriller. Eerlijk, emotioneel en spannend. In 314 pagina’s roert Stapel in zijn eigen hoofd. Het zijn hersenspinsels over de vraag hoe hij het laatste jaar heeft beleefd, maar vooral ook hoe hij tot zijn daden is gekomen en hoe hij te werk ging. Het is een boeiend inkijkje in het hoofd van de grootste wetenschapsfraudeur ooit betrapt.

Een kille, arrogante man, die zijn collega’s belazerde en die gebruik maakte van zijn macht om ongestoord zijn gang te kunnen gaan, zoals de commissie Levelt hem schetst? Dat is misschien wel het beeld aan de buitenkant, maar van binnen is Stapel een onzekere man, eenzaam, verdrietig, altijd op zoek naar erkenning, applaus en roem, blijkt uit het boek.

Een nakomertje in een gezin van vier kinderen, iemand die zichzelf te dik vindt, iemand die in zijn jeugd bang was dat hij te lang zou worden. Maar vooral ook iemand die altijd de beste wilde zijn in zijn werk, verafgood, beroemd. Stapel beschrijft in zijn boek hoe het begon met het oppompen van matige onderzoeksresultaten en het weglaten van vreemde resultaten. De ‘kleine sluwe kleuterstapjes’ eindigden in ‘grote modderige zevenmijlslaarzen.’

Stapel wilde stoppen, maar kon niet meer. Hij is een junk. Verslaafd aan de roem, verslaafd aan het respect van zijn collega’s en studenten en bezweken onder druk om de volgende keer nog beter te presteren. “Ik moet stoppen, maar ik kan het niet. Nog een. En ondertussen siste de slang van het verlangen naar begrip, naar succes, naar inzicht en applaus in mijn oor.”

Intussen biedt het boek ook een verrassend kijkje in het universitaire leven, specifiek het leven aan de UvT. Het boek vertelt over de acties die Stapel nam nadat Marcel Zeelenberg (in het boek Maarten genoemd) hem voor de eerste keer met de vermoedens van fraude confronteerde, het vertelt over de tennisskills van rector magnificus Philip Eijlander, het beschrijft de gedachten van Stapel bij het gesprek met de rector, de confrontaties met de pers en de impact van de zaak op Stapels privéleven.

Geeft de autobiografie een sluitend en definitief antwoord op de vraag wat Stapel bezielde? Nee, maar dat pretendeert hij ook niet. Het zijn dagboekfragmenten, gedachten die hij opschreef in een poging zichzelf te begrijpen. ‘Ontsporing’ gaat niet over wetenschapsfraude en wetenschap, het gaat over menselijke zwaktes, pijn en verlangens.

_Advertentie.