Brabants cultureel tijdschrift verdwijnt na 175 jaar

Het magazine Brabant Cultureel/Brabant Literair stopt waarschijnlijk per 1 januari. Het blad heeft 61 jaar bestaan. Brabant Cultureel is de erfgenaam van het oude tijdschrift Brabantia Nostra (Brabant aan ons)  van het Noordbrabants Genootschap. Het eerbiedwaardige genootschap startte in 1837. Met het stoppen van het tijdschrift verliest de provincie een geschiedenis van 175 jaar onafhankelijk Brabantse culturele emancipatie.

Brabantia Nostra (Brabant aan ons!) was een sociaal-cultureel tijdschrift dat heeft bestaan van 1935 tot 1951. Het tijdschrift zette zich in voor de ontwikkeling van een “eigen” Brabantse cultuur, die uiteraard sterk geïnspireerd en gesponsord werd door de katholieke kerk. Brabantia Nostra promootte ook de Bourgondische cultuur die ook tegenwoordig door de toeristische industrie gretig wordt omarmd.

De beweging kwam voort uit een hernieuwd bewustzijn vanuit Brabant dat eerder meer als wingewest werd beschouwd dan als culturele eenheid.  Brabantia Nostra liet de Brabanders zien dat ze een rijke geschiedenis en cultuur hadden.  De gangmaker was de studentenbeweging van de Katholieke Leergangen te Tilburg. Tot de oprichters behoorden P.C. de Brouwer en Frans van der Ven. Ook belangrijke medewerkers als Luc van Hoek, Jef de Brouwer, Geert Ruijgers en Piet Mutsaers waren van  ons afkomstig.

In 1938 werden plaatselijke kernen opgericht. Op het hoogtepunt van de beweging waren er ongeveer 1000 leden. In de Tweede Wereldoorlog  kwam de beweging tot een voorlopig einde: In 1942 werd de uitgave van het tijdschrift gestaakt, omdat men zich niet bij de Nederlandsche Kultuurkamer wenste te registreren. Na de Tweede Wereldoorlog stokte de ontwikkeling van Brabantia Nostra. Het gedachtegoed van het tijdschrift kon toch wel enigszins als besmet worden opgevat, en tijdens de wederopbouw werd het conservatief regionalisme  minder populair. In 1951 werd het tijdschrift opgeheven. De waardevolle kunstverzameling ging naar het Noordbrabants Museum, de kostbare bibliotheek naar de Universiteit van Tilburg. Dat is nu onderdeel van de huidige Brabant Collectie.

Het tijdschrift bleef, maar veranderde van naam. Brabantia werd een breed cultureel tijdschrift, met bijvoorbeel Jan Naaykens  als schrijver. In 1995 werd het vervangen door een Brabants tijdschrift over kunst onder de naam Brabant Cultureel. Dat blad werd daarna steeds opnieuw bedreigd en gereanimeerd. In 2007 zette het genootschap het blad voorgoed buiten de deur. Sindsdien is het steeds voor de poorten van hel weggesleept. Nu stopt de Brabantse subsidie. Het einde van een 175 jarige geschiedenis.

Update: Arnoud-Jan van Bijsterveld gaf zojuist per mail aan dat het artikel niet helemaal klopt. De club die in 1935 met het tijdschrift startte kwam niet voort uit het oude gezelschap van Brabantia Nostra. De club die in 1837 werd opgericht was het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Weteschappen, later het Noordbrabants Genootschap. Brabantia Nostra was de club rond het in 1935 opgerichte tijdschrift: echt wat anders. Het genootschap nam na de oorlog het tijdschrift over, vandaar de verwarring.

Bas Aarts reageert per mail: Je moet inderdaad “Brabantia Nostra” (stichting en blad) scheiden van het veel oudere Provinciale Genootschap. Dat was toch een andere wereld. Zie het proefschrift van Jan van Oudheusden over BN en mijn publicaties over P.C. de Brouwer (o.a. in “Brabantse Biografieën I”).

Ook is de kritiek van Rinus van der Heijden in het Brabants Dagblad van vandaag erg goed om te lezen. Deze bestaat nog niet in de digitale versie.