Social media: The Dark Side

Sociale media, iets waar we tegenwoordig niet meer zonder lijken te kunnen. Zo concludeert het rapport ‘De zwarte kant van de sociale media’ door Sogeti VINT, VerkenningsInstituut Nieuwe Technologie. Volgens het rapport, dat maandag 7 januari uit is gekomen, leveren sociale media tien gevaren op.

Project X Haren, wie kent het niet? Denk aan neppe twitteraccounts of #cut4bieber. Zo zijn er nog tal van voorbeelden. Het zijn allemaal uitwassen door de sociale media.

“Basisschoolkinderen en volwassenen- het lijkt een enorm verschil, maar mobiel en sociaal hebben ons allemaal compleet in hun greep.” Zo is het in het rapport te lezen. Verder meldt het rapport ook dat sinds de eerste Web 2.0-conferentie in 2004 de digitale mediaïsering de afgelopen acht jaar is geëxplodeerd, met name via sociale media, smartphones, tablets en apps. In drie perioden van tien jaar verdiepte en verbreedde de focus van het World Wide Web zich van pagina’s via mensen naar uiteindelijk onze ‘leefwereld en belevingswereld’. De schrijvers van het rapport spreken niet meer van het World Wide Web, maar van het Web of the World.

Dat we niet meer zonder onze ‘smartphone vol met apps die brandt in onze broekzak of handtas’ kunnen, heeft zo zijn gevolgen. Zo wordt in het rapport gesproken over gevaren door de sociale media. “We worden dom, asociaal, we zijn egocentrisch en lopen met oogkleppen op, en worden zelfs fysiek en psychisch ziek. Ons geheugen takelt af en we vallen ten prooi aan manipulatie, monitoring, terreur en sensatiezucht. Privacy bestaat niet meer. Stuk voor stuk zijn dit beperkingen en afwijkingen: van tunnelvisie en gebrek aan eigenheid tot aan ziekte en psychotische exaltatie toe.”

Juist positief
Marjolijn Antheunis, universitair docent aan de UvT, vindt juist dat er positieve kanten aan sociale media zitten. “Uit mijn onderzoek naar de sociale media, gebaseerd op eigen en Amerikaanse onderzoeken, kunnen we de bewering dat sociale media mensen asociaal maken niet ondersteunen. Als we de effecten zien, zijn die juist positief, zoals het sociaal-kapitaal. Dit zijn ‘opbrengsten’ die je krijgt van bijvoorbeeld al je Facebook-vrienden. Zo kun je advies krijgen, sneller aan een kamer of baan komen, geld lenen en troost vinden.”

Antheunis vertelt ook dat ze het rapport meer een beschrijving vindt, dan een onderzoek. “Het rapport is eigenlijk een zoektocht naar statements die negatief zijn. Het is nauwelijks gebaseerd op wetenschappelijke studies. Met het materiaal wat nu aanwezig is, kan ik zeggen dat niet alles klopt wat erin staat.”

Uit een eerder onderzoek van de universitaire docent kwam dat mensen juist vonden dat ze een sociaal leven online- en offline hadden. “Toen Hyves nog populair was, deed ik onderzoek naar het gedrag op zulke sites. Er kwam toen uit dat mensen nog steeds face-to-face af willen spreken met goede vrienden. Zulke netwerksites kunnen je ook een aanknopingspunt in een gesprek bieden. Zo kun je misschien zien op Facebook dat iemand zwanger is of naar een leuk feest is geweest, dan heb je meteen een gespreksonderwerp.”

Tips
Om je te kunnen weren tegen de negatieve gevolgen van de sociale media geeft het rapport enkele tips. Zo vinden de schrijvers dat iedereen de verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn/haar gedrag. We moeten volgens hen niet langer ‘slaaf zijn, maar juist meester van de technologie’. We zouden steviger in onze schoenen moeten staan en beter de rug moeten rechten om weerstand te kunnen bieden tegen alle verleidingen van de sociale media.

Het rapport beveelt ons de volgende vier gouden vuistregels aan:

1. Onthoud goed dat ons geheugen zienderogen slechter wordt wanneer we het niet trainen;
2. Probeer daarom, net als geheugenkampioen Joshua Foer bepleit in zijn boek Het Geheugenpaleis uit 2011, om zo veel mogelijk telefoonnummers, namen, gedichten, spreekwoorden en gezegden als mogelijk te onthouden;
3. Probeer alle digitale apparaten eens links te laten liggen en groei toe naar een nieuwe balans en minder afhankelijkheid;
4. Lees boeken, artikelen en kijk naar films; om er vervolgens met anderen over te discussiëren en van gedachten te wisselen.

Wat Marjolijn Antheunis belangrijk vindt, is dat je vooral doet wat je zelf wilt. “Voor heel veel dingen zijn sociale media goed, maar let wel op met wat je erop zet.”