Waarom schaliegas lekker in de grond moet blijven

Wel of geen schaliegas in Nederland? De discussie daarover is bijna net zo heftig als die over kernenergie. Begin er niet aan, zegt hoogleraar duurzame ontwikkeling Theo Beckers. Univers vroeg hem waarom.

Schaliegas bevindt zich in hard gesteente onder de aarde, zogenaamd schaliegesteente, en niet in een gasbel. Daarom is het een hele toer om het gas naar boven te halen. Maar dan heb je ook wat. In Amerika wordt schaliegas al op grote schaal gewonnen. Het International Energy Agency (IEA) voorspelt dat de VS hierdoor gaan veranderen van een gasimporteur naar een gasexporteur. Nederland overweegt momenteel of het moet volgen of niet. Voorlopig zijn proefboringen in ieder geval nog niet toegestaan.

Voorstanders van schaliegas wijzen op de gunstige economische gevolgen. Ineens is daar een enorme voorraad gas voorhanden. Een geschenk uit de financiële hemel. Tegenstanders wijzen op de gevaren voor het milieu. Een van die tegenstanders is emeritus hoogleraar Theo Beckers. Samen met een groep andere hoogleraren publiceerde hij in Trouw een petitie tegen de winning van schaliegas in Nederland.

Voor Amerika zou schaliegas het nieuwe goud zijn. Waarom kan het dat niet voor Nederland worden?

“Er is al heel wat glans af van dat goud. Vanuit een nauwe economische blik is schaliegas een geschenk uit de hemel. Maar de glans verdwijnt al snel wanneer je kijkt naar de ecologische onkosten die de winning van schaliegas met zich meebrengt. Als je die onkosten erbij neemt krijg je een heel ander plaatje.”

Wat voor schade richt het winnen van schaliegas aan?

“Schaliegas wordt omhoog gehaald via een techniek die fracking wordt genoemd. Hierbij wordt het gesteente waarin het gas zich bevindt onder hoge druk gebroken. Zelfs als je deze techniek keurig volgens de richtlijnen toepast, veroorzaak je grote schade. Denk aan watervervuiling, bodemvervuiling en een grote inbreuk op het landschap. Ook zal het bijdragen aan de klimaatverandering.”

Schaliegas zou minder bijdragen aan klimaatverandering dan steenkool of olie.

“Dat ligt er maar aan naar welke termijn je kijkt. Volgens een rapport van het UNEP (United Nations Environment Programme) is schaliegas uiteindelijk net zo schadelijk voor het klimaat als steenkool en olie. Dat rapport is erg overtuigend. Bovendien stelt het UNEP de vraag of schaliegas op dit moment wel correct gewonnen kan worden. Kunnen we met de bestaande instrumenten de schaliegaswinning wel voldoende controleren? Daar lijkt het niet op, waardoor de schade alleen maar groter zal zijn.”

Volgens Maria van der Hoeven, directeur van het IEA, kan schaliegas juist een tussenstap zijn op weg naar schone energie.

“Ik noem dat geen tussenstap maar een omleidingsroute. Als we via schaliegas toewerken naar schone energie, stellen we die toekomst alleen maar uit. We kunnen die fase beter overslaan en meteen doorgaan naar schone energie. Ik zou kiezen voor de shortcut.”

De productie van gas in Nederland daalt na 2020, zegt minister Henk Kamp. Kunnen we die terugval dan al opvangen met schone energie?

“Nee, zover zijn we nog niet. Daar moeten we dus juist meer op inzetten. Er moet meer worden geïnvesteerd in groene energie. Tegelijkertijd moet gedragsverandering bij de consument worden gestimuleerd. Alleen zo kunnen we die shortcut nemen.”

Is er geen middenweg mogelijk? Wel schaliegas winnen maar onder strikte voorwaarden?

“Nee. Schaliegas is niet nodig, brengt teveel risico met zich mee en leidt af van de stap naar duurzame energie. Ik zou graag zien dat de politiek daar ook een eenduidig standpunt in uitdraagt. De gouden middenweg bestaat bij schaliegas niet.”

Henk Kamp heeft een onderzoek ingesteld naar de gevolgen van schaliegasboringen. Binnenkort verschijnt het rapport. Wat verwacht u daarvan?

“Ik heb geen flauw idee wat daar uit komt. Ik hoop alleen dat de onderzoekers een open mind hebben voor de ecologische schade die schaliegaswinning veroorzaakt. Als je die niet meeneemt, vertel je een incompleet verhaal.”

Theo Beckers is emeritus hoogleraar, oud-directeur van Telos en editor-in-chief van Environmental Development, een wetenschappelijk tijdschrift van Elsevier.