Te veel waarheid
Hier op de redactie van Univers groeit het aantal proefschriften sneller dan schimmel in een studentenkoelkast. Ieder proefschrift dat bij Tilburg University verschijnt komt bij ons binnen, jengelend om aandacht. Onmogelijk om bij te benen. En dan te bedenken dat die proefschriften maar het topje van de wetenschappelijke ijsberg zijn. Er gaat geen dag voorbij of er is weer belangrijk onderzoek afgerond, een opinie door een hoogleraar gepubliceerd of een artikel verschenen in een gerenommeerd tijdschrift.
De wetenschap produceert in een moordend tempo. Aan de Nederlandse universiteiten werkt zo’n 21.000 fte’s aan wetenschappelijk personeel. Jaarlijks verschijnen er in Nederland meer dan 60.000 wetenschappelijke artikelen. Over het jaar 2011 – 2012 vonden er landelijk iets meer dan 4000 promoties plaats.
Dat is een enorme berg aan waarheid die jaarlijks over je wordt uitgestort. Vooral omdat wetenschap een internationale aangelegenheid is. De wetenschappelijke output van bijvoorbeeld Amerika is een veelvoud van de Nederlandse. Stel je die stroom aan waarheden voor en een paniekaanval ligt op de loer. Wat moet je er in godsnaam mee aan? Waar moet je beginnen? En welke waarheid moet je geloven? Want in het land van de wetenschap wijzen niet alle neuzen dezelfde kant uit.
Die wildgroei aan waarheid is kenmerkend voor deze tijd. Eeuwenlang is waarheid simpel en overzichtelijk geweest. Want uiteindelijk leidden alle wegen naar de Bijbel. Iedere ontdekking werd keurig ondergebracht in een geordend wereldbeeld, waar god bovenaan stond. Uiteindelijk was er maar één waarheid, eentje met een lange baard en een schare engelen om zich heen. Dat had natuurlijk wat vervelende bijeffecten. Plaats voor andere waarheden was er amper. Denk aan de Spaanse Inquisitie. Geen gezellige jongens. Maar goed, het zorgde wel voor een opgeruimde wereld.
In onze seculiere samenleving is er geen god meer die de waarheid bij elkaar houdt. Dat heeft veel voordelen. Je hebt nu vrijheid van denken bijvoorbeeld. Al loop ik met een aluminium hoedje op de hele dag te schreeuwen dat de aliens ieder moment kunnen landen, ik zal er niet voor op de brandstapel belanden. Ook heeft de snelle ontwikkeling van de wetenschap veel vooruitgang gebracht.
Tegelijkertijd is die wetenschappelijke vooruitgang een zware last om te dragen. Een simpele leidraad om naar te leven is er niet langer. In plaats daarvan een stortvloed aan stemmen die elkaar voortdurend tegenspreken en bestrijden. We hebben tegenwoordig een overschot aan waarheid. De waarheid is niet langer een oude man met een baard. Het is een donker woud geworden waarin je makkelijk verdwaalt.
