Recensie NTGent – Vals

De Noordpool is niets bij het decor van het toneelstuk ‘Vals’. Het schuin aflopende toneel is bezaaid met een laag knerpend ijs, dat gedurende de show in steeds grotere tranen de bühne afstroomt.

We bevinden ons in een politiecel, waar twee zussen vastzitten. Ze worden – terecht – verdacht van het doorrijden na het veroorzaken van een dodelijk ongeluk. In afwachting van het verhoor spelen morele waarden en onderbuikgevoelens op, want wat doe je in zo’n situatie? Bescherm je je familie of neem je je verantwoordelijkheid?

De derde persoon in het stuk is de getuige van het ongeluk: een vreemde, wat mensenschuwe celbioloog. ”Een cel is perfect om te functioneren in dienst van een groter geheel”, vertelt hij ons. Daarnaast is de werkelijkheid volgens hem een kwestie van perceptie. Waarom is het glas bij de een halfvol en bij de ander halfleeg, terwijl het glas precies even vol is?

De zussen – een toneelactrice op haar retour en een Bekende Nederlander wiens roem met een knip van de vinger zomaar vergane glorie kan worden – halen oude koeien uit de sloot en maken elkaar verwijten. Ze zijn tegenpolen: de ene oppervlakkig en zachtaardig, de ander moralistisch en hard. Als publiek word je constant van de ene naar de andere kant geslingerd.

De celbioloog vertelt ons dat we als mensen eigenlijk maar weinig instincten hebben, we vliegen niet als motten automatisch naar het licht. Observeren is waardoor we overleven. ”Zonder kijken, bekijken, bestuderen zijn wij als mensen verloren.”

Naarmate het stuk vordert en de verhoren langer duren, wordt het voor de zussen steeds moeilijker om terug te halen wat er die avond daadwerkelijk gebeurde. Insinuaties van de politie en de pogingen om hen uit de tent te lokken, maakt ze onzeker en twijfelend aan hun eigen gedachtes.

Ondanks dat de bedoeling van het stuk duidelijk is, blijft het enigszins moeilijk te volgen. Het vreemde personage van de celbioloog, het knerpende ijs en de sinistere harpmuziek dat wat mij betreft uit het stuk gelaten had mogen worden, maken dat ik wat onrustig in mijn stoel zit. Tekenend is een ouder echtpaar dat halverwege het stuk de zaal verlaat om vervolgens niet meer terug te keren.

Ook is er een verschil in acteerprestaties: de een speelt natuurlijker dan de ander. Daarnaast is het toneelspel de ene keer te ingetogen, de andere keer te hysterisch. Alsof de spelers nog op zoek zijn naar de juiste balans.

Wel is het stuk realistisch: de twijfels van de verdachten over hun verhaal, zichzelf en over elkaar. Het feit dat werkelijkheid en insinuaties zich met elkaar gaan vermengen. Het vertellen van leugens uit angst of het niet willen zien van de waarheid en de gewoonte van mensen te gaan praten om de stilte te doorbreken.

Na afloop van de voorstelling hoor ik dat er voor aanvang van de show extra uitleg is gegeven over het stuk. ”Dat had ik ook wel nodig om het te begrijpen”, hoor ik een van mijn medebezoekers zeggen. Dat is jammer, want hoewel een voorstelling natuurlijk best tot de verbeelding mag spreken, moet je als publiek wel kunnen zien waar je naar kijkt.