“Het onderliggende opkomstprobleem wordt niet aangepakt”

De opkomst tijdens de gemeenteraadsverkiezingen is in Tilburg traditioneel laag. Dit ligt volgens Julien van Ostaaijen, bestuurskundige van Tilburg University, vooral aan de partijen, maar ook aan de kiezers. “Betrokkenheid bij de politiek is een groot goed.”

U heeft eerder in een column geschreven dat de blanco stemmen eigenlijk een zetel zouden moeten krijgen. Wat is hier het doel van?

“Politici houden zich veel bezig met de opkomst, maar dit doen ze vooral tijdens de verkiezingen. Ze beseffen te weinig dat er nog een grote groep is die ze niet bereiken. Door blanco stemmen een zetel te geven, kunnen politici zien dat een deel van de mensen zich niet aangesproken voelt tot een partij. Door dit te doen, nemen politici hopelijk meer tijd en initiatief om die mensen te bereiken.”

De partijen bieden toch hun ideeën aan. Als kiezers zich niet gerepresenteerd voelen, ligt dat dan niet aan de kiezers?

“Dat klopt deels. Kiezers hebben zeker tijdens lokale verkiezingen moeite een keuze te maken. Sommige kiezers besluiten daarom hun stem op de landelijke politiek baseren of ze gaan niet stemmen. Veel kiezers proberen het zichzelf zo makkelijk mogelijk te maken. De stemwijzer zorgt ervoor dat je de programma’s niet meer hoeft te lezen. Je vult een paar vragen in en vervolgens heb je de partij gevonden waarop je kunt stemmen. Veel kiezers zijn niet meer bereid om veel moeite te doen om een keuze te maken.”

Is het erg dat de opkomst zo laag is?

“Ik zou het erg vinden als het nog verder zou dalen. Betrokkenheid bij politiek en de samenleving is een groot goed en uit onderzoek blijkt dat de groep die niet gaat stemmen net andere belangen heeft dan de groep die wel gaat stemmen. Dus de politiek hoort een aantal belangen niet.”

In Tilburg zijn er campagnes om de opkomst te bevorderen. Is dit een goede zaak?

“Je hebt inderdaad een hoop van deze campagnes. Stembureaus, verkiezingsfeesten, taarten voor elke honderdste kiezer, de Choice of Tilburg. Dit zijn leuke initiatieven en met een beetje geluk zorgen ze voor een hogere opkomst, maar ze pakken de onderliggende opkomstproblemen niet aan. De drie belangrijkste problemen zijn: mensen vinden de politiek onbetrouwbaar, mensen zien de relevantie van de gemeentepolitiek niet en mensen zien onvoldoende verschil tussen de partijen. De partijen zijn het teveel met elkaar eens, dus politici maken niet genoeg duidelijk waar ze nou werkelijk voor staan. Dit is natuurlijk moeilijk voor de politiek, want mensen besteden minder aandacht aan ze, dus ook hier is het een probleem die van twee kanten komt.”

Lokale partijen doen het in het algemeen best goed. Hoe komt dat?

“Door heel Nederland doen er meer dan duizend lokale partijen mee. Die hebben één voordeel en dat is dat ze niet gebonden zijn aan een landelijke partij. Lokale partijen doen het namelijk vooral goed als het beeld van de politiek in Den Haag niet zo goed is. Op dit moment is dat ook en partijen die niet geassocieerd worden met de landelijke partijen profiteren daarvan.”

Het is altijd moeilijk voor partijen om nieuwe gemeenteraadskandidaten te vinden. Waarom is dit geen geliefde baan?

“De belangrijkste reden is tijd. Het is een functie die ongeveer 17 uur per week kost, dus de meeste mensen moeten het combineren met een andere baan. Dit vinden veel mensen het niet waard en het aanzien die de functie vroeger met zich meebracht, is ook wel weg. “

Ondanks dat het niet geliefd is, zijn er wel veel jonge kandidaten bijgekomen. Waar komen zij vandaan?

“De partijen beseffen zelf heel goed dat er een bepaalde mate van vernieuwing moet zijn. Ze kunnen niet elke keer dezelfde oudere mensen op de lijst zetten. Dit heeft ook te maken met electorale redenen, want jonge mensen spreken jonge mensen aan. De gemiddelde leeftijd van de raadsleden ligt ruim boven de vijftig jaar en ik ben wel benieuwd naar de nieuwe gemiddelde leeftijd van de gemeenteraadsleden.”

Is het een soort hobby voor die mensen?

“Ik hoop het. Raadsleden zijn amateurs die er een gewone baan bij hebben en dat moet ook zo blijven. Het is belangrijk dat die politici de tijd hebben om te weten wat er in hun gemeente speelt. Het is wel belangrijk dat de gemeenschap goed wordt gerepresenteerd, dus er moeten verschillende mensen met verschillende netwerken in de raad zitten.”