De dood van fundamenteel onderzoek

Grote, fundamentele vragen die misschien wel nooit beantwoord worden. Wetenschappers stellen ze nauwelijks. Al zouden ze het willen, ze kunnen het niet. Onderzoekers zijn gevangen in een model dat niet voor de wetenschap bedoeld is: het contract. Dat schrijft Follow The Money.

Ontwikkel een betere broodrooster; kom met een betere grasmaaier- het zijn praktijkgerichte onderzoeksvragen. “Leuk en aardig. Maar de wereld verander je er totaal niet mee”, zegt KNAW-president Hans Clevers in een interview met Follow the Money

Geen geld voor eigen onderzoek
De veelgeprezen wetenschapper maakt zich zorgen over hoe de Nederlandse overheid de wetenschap financiert. “Vanuit publieke middelen kan een universiteit eigenlijk alleen nog maar onderwijs, organisatie en huisvesting betalen,” zegt Clevers. “Er is geen geld meer om eigen onderzoek te starten.” Daarom financieren universiteiten hun onderzoek voornamelijk met externe geldstromen. Wetenschappers zijn aangewezen op contractonderzoek of op overheidssubsidie. Jonge onderzoekers moeten leven van extern geld. En dat geld is niet vrijblijvend. Contracten zijn niet vrij. Bovendien zijn die gelden zelden bedoeld voor fundamenteel onderzoek.

Afhankelijkheid en terughoudendheid
De afhankelijkheid is te ver doorgeslagen, zegt Clevers. “Wetenschappers gaan andere onderzoeksvragen stellen om die schaarse financiering binnen te kunnen halen.” Clevers beschrijft de nieuwe mentaliteit. Onderzoeksvragen worden defensiever. Wetenschappers moeten beloftes doen over de resultaten die ze gaan halen en de opdrachtgever controleert of een onderzoeker zich aan zijn afspraken houdt. “Terwijl de uitkomst van wetenschappelijk onderzoek eigenlijk per definitie onzeker is.”

Clevers: “Het is belangrijk dat een substantieel deel van de onderzoekers vrije wetenschap kan beoefenen.” Vraag je een wetenschapper immers om een nieuwe grasmaaier dan gaat hij of zij niet het internet uitvinden, de laser of de antibiotica. Stuk voor stuk onverwachte ontdekkingen. Daar is innovatief, risicovol langetermijnonderzoek voor nodig. “Maar bedrijven gaan niet in de buidel tasten om voor € 100 miljoen een nieuw antibioticum te ontwikkelen, terwijl de uitkomst van dat onderzoek ook nog eens zeer onzeker is.”

Een somber verhaal
Er is weinig wetenschappelijke vrijheid. ‘Echte’ onderzoekers zullen zich steeds minder aangetrokken voelen tot de Nederlandse wetenschap. De komende zes jaar verdwijnt volgens Clevers ook nog eens één op de zes wetenschappelijke banen. De kans dat Nederland ooit nog een wetenschapper als Spinoza voortbrengt is volgens FTM ‘beangstigend klein’.

–

Lees ook ons eerdere stuk waarin we schreven dat er steeds minder vrij onderzoek is.