Nous sommes Charlie, of toch voor even

De Socioloog des Vaderlands begint ook onder de studenten stilaan wat naambekendheid te krijgen. Met de IS-terreur die weelderig rond ons heen slaat, rees bij hen de vraag wat nu eigenlijk de gevolgen hiervan zijn, zowel bij de bevolking in het algemeen, als bij de allochtonen. Eigenlijk valt die vraag te reduceren tot de vaststelling of “in-group love” en “out-group hate” stijgen door terreur.

De “in-group love” lijkt in elk geval ongekende hoogtes aan te nemen door de terreurdaden van afgelopen weken. Na de aanslagen op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt in Parijs steeg de populariteit van François Hollande naar hoogtes waarvan ie niet wist dat ze bestonden! Hetzelfde in Jordanië, waar Koning Abdullah II eerst werd geconfronteerd met dissidente stemmen omdat hij te weinig inspanning deed om Moaz al-Khasasbeh uit handen van IS te bevrijden, terwijl hij na de terechtstelling van de gevangen genomen piloot het volk achter zich kreeg, en luid verkondigde dat Jordanië zich nog meer in de strijd tegen IS moet werpen. De vraag blijft echter of dit niet zuiver anekdotische voorbeelden zijn, en of deze effecten niet snel weer zijn uitgewerkt?

Om dit door de wetenschappelijke molen te halen moet je een methodologisch vrij complex design opzetten, nl. het experiment, of minder restrictief: het quasi-experimentele design. Je wilt namelijk een voormeting – de populariteit die de politiek krijgt voor de aanslag –, een nameting net na de aanslag en wat peilingen de weken daaropvolgend. De veranderingen die je dan vaststelt in de voor- en nameting, wel ja, daarbij ga je dan maar van uit dat die te wijten zijn aan wat we de “interventie” of “stimulus” of “exogene shock” noemen. Nu, we hebben het geprobeerd, maar het ethisch comité van Tilburg University heeft onze vraag of we wat terreur mogen plegen in de naam der wetenschap categoriek afgewezen.

Collega’s uit Denemarken – Peter Thisted Dinesen en Mads Maier Jaeger – hebben hier echter een interessant alternatiefje op gevonden. Zij hebben uitgevlooid dat het veldwerk van de Eurobarometer in Spanje is uitgevoerd rond de aanslagen op Madrid op 11 maart 2004, nl. van 22 februari tot 18 maart. Daarnaast hebben de onderzoekers nog andere Eurobarometers toegevoegd (de golf ervoor en die erna) om toch maar zo goed als mogelijk longitudinale effecten te vangen. Uit hun analyse blijkt dat er wel zeker een “rally round the flag”-effect is – de rangen sluiten ten gevolge van terreur. Politieke instituties krijgen systematisch meer vertrouwen net na een terroristische aanslag, al blijkt ook dat deze effecten niet langdurig zijn. Onze vrienden van Stuk Rood Vlees hebben gelijkaardige maar kleinere effecten aangetoond in Nederland na de aanslag op de MH17.

Maar hoe zit het dan met die “out-group hate”? Keert de bevolking zich bij terroristische aanslagen helemaal tegen immigranten? Hiervoor zijn we te rade gegaan bij Joscha Legewie, die eveneens onderzoek heeft uitgevoerd op cross-nationale surveys. Zijn onderzoeksdesign is gelijkaardig aan dat van Dinesen en Maier Jaeger, nl. kijken naar veranderingen in opinies tegenover immigranten voor en na terreur (de aanslagen in Bali en Madrid). Hij vindt een sterk effect van de aanslagen in Spanje op opinies over ‘immigratie’: net na de aanslagen in Madrid vinden mensen immigranten een belangrijker thema. Interessant, hij vindt dit effect vnl. in Spanje en in mindere mate in Nederland. Niet onbelangrijk, hij vindt sterkere effecten in regio’s met veel werkloosheid en onder mensen die geen immigranten als vrienden hebben. Theoretisch is dit niet onbelangrijk, aangezien dit zowel steun geeft voor de conflict-theorie en contact-theorie die traditioneel worden ingeroepen om negatieve sentimenten tegenover immigranten te verklaren.

Goed, wat hebben we vandaag geleerd? Ten eerste, ook al keurt het ethische comité van de universiteit het gebruik van terreur als “exogene shock” niet goed – ook niet voor wetenschappelijke doeleinden – creativiteit laat het wel toe om alternatieven te vinden om erg inzichtrijke bevindingen te genereren. Ten tweede, traditionele verklaringen voor negatieve sentimenten tegenover “out-groups” zijn nog lang niet afgeschreven. Ten derde, als je als president of eerste minister een aanslag politiek wil recupereren, dan kun je maar beter hopen dat terroristen hun aanslag plannen net voor de verkiezingen.

TR

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.