Majesteitsschennis: hopeloos verouderd?

“Fuck de Koning!”, scandeerde activist Abulkasim Al-Jaberi vorig jaar tijdens een demonstratie tegen Zwarte Piet. Majesteitsschennis, vond het Openbaar Ministerie. Al-Jaberi werd vervolgd. Dat leidde tot veel ophef. Het OM heeft de dagvaarding alweer ingetrokken. Een en ander leidt tot de vraag: majesteitsschennis, is dat niet hopeloos verouderd? Univers vroeg het aan Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar Dutch and European Constitutional Law en voormalig minister van Justitie.Majesteitsschennis: is dat geen dode letter?
“Iedereen heeft het daarover, misschien ook wel omdat ‘majesteitsschennis’ zo ouderwets klinkt. Maar dat woord komt in het hele Wetboek van Strafrecht niet voor. Artikel 111 – daarover gaat het – heeft het over ‘opzettelijke belediging van de Koning’. Het is een van de bepalingen die openbare belediging in bepaalde situaties verzwaard strafbaar stelt, naast die over ambtsdragers en hoge buitenlandse functionarissen die op officieel bezoek in Nederland zijn.”

Als majesteitsschennis nog een rol speelt, zijn er dan ook criteria wanneer wel en niet vervolgd wordt?
“In elk geval geen criteria van politieke aard. De minister van Justitie mag het OM nooit beletten een zaak te onderzoeken of − als het daar reden voor ziet − te vervolgen. De wetgever bepaalt wat strafbaar is, de onafhankelijke rechter beoordeelt de schuld van de verdachte en de zwaarte van het delict.”

Het lijkt erg willekeurig: Al-Jaberi zou worden vervolgd, terwijl de vele duizenden die het nu ook roepen niet vervolgd worden.
“Men maakt er nu een soort testcase van voor de vrijheid van meningsuiting en noemt het ‘kritiek op de Koning’. Vaak is het verstandig helemaal niet op beledigingen te reageren. Maar tot nu toe gaan we ervan uit dat het gebruik van schuttingwoorden in verband met de Koning en de Koningin niet ‘gewoon’ een meningsuiting is.”

Het woord ‘majesteitsschennis’ komt in het hele Wetboek van Strafrecht niet voor

Belediging van de Koning wordt zwaarder gestraft (max. 5 jaar) dan belediging van bijvoorbeeld mijn buurman (max. 3 maanden). Waarom? Dat lijkt in strijd met het gelijkheidsbeginsel uit de Grondwet.
“Er zijn twee verschillen tussen openbare belediging van de Koning,  hooggeplaatste functionarissen en ambtenaren aan de ene kant en ‘gewone’ slachtoffers aan de andere kant. Het ene verschil is de maximale strafmaat, het andere dat degenen die in functie worden beledigd, geen klacht hoeven in te dienen. Als het gaat om belediging of bedreiging van politiefunctionarissen is er brede politieke steun dat de strafmaat hoger moet zijn dan wanneer gewone burgers het slachtoffer zijn. Het gelijkheidsbeginsel van de Grondwet heeft daar niet veel te maken. Het gaat erom hoe schadelijk het gedrag is voor de rechtsorde.”

Waarom is het verbod op godslastering vrij recent wel geschrapt, en majesteitsschennis niet?
“Dat is een iets andere kwestie. De strafbaarstelling van godslastering (artikel 147 van het Wetboek van Strafrecht) is inderdaad per 1 maart 2014 geschrapt. Hier speelde de vraag of andere bepalingen al genoeg bescherming boden tegen extreme uitlatingen over religies, wanneer daarmee wordt aangezet tot haat, discriminatie of geweld tegen mensen. Men vond in meerderheid de bijzondere bepaling van artikel 147 niet meer nodig.”

De Volkskrant schrijft: met het verbod op majesteitsschennis bevindt Nederland zich in het gezelschap van Thailand, het vooroorlogse Japan en dat van verdwenen absolutistische monarchieën. Alleen dat zou al voor afschaffing pleiten. Wat vindt u van die typering?
“In Thailand noemt de huidige militaire junta politieke kritiek graag ‘belediging van de Koning’, om zo tegenstanders de mond te snoeren. Dat is misbruik van een strafbepaling, maar dat zegt niets over Nederland.”

_Advertentie.