Patiënten kiezen voor de vertrouwde zorgaanbieder

De vrije zorgkeuze werkt niet zoals bedoeld. Dat blijkt uit onderzoek van promovenda Aafke Victoor. Patiënten maken geen actieve keuzes, maar gaan naar de meest voor de hand liggende zorgaanbieder.

Met de hervorming van het zorgstelsel in 2006 werd de marktwerking in de zorg geïntroduceerd. Van patiënten wordt verwacht dat zij actief de zorgaanbieder kiezen die het beste bij hen past. Maar doen patiënten dit ook? Aafke Victoor onderzocht dit voor haar proefschrift (How) do patients choose a healthcare provider. Zij interviewde poliklinische patiënten en deed uitgebreid literatuuronderzoek. De uitkomst: slechts veertien procent van de Nederlandse patiënten kiest actief een zorgaanbieder.

“Het merendeel kiest voor het dichtstbijzijnde ziekenhuis of de vertrouwde zorgaanbieder,” vertelt Victoor. “Die groep overweegt geen alternatieven en denkt niet na over de keuze van een zorgaanbieder.” Ook bestaat er een grote groep die het gevoel heeft helemaal geen keus te hebben. Victoor: “Dit zijn vaak patiënten die in een zorgtraject zitten dat voor hen wordt uitgestippeld. Aan hen wordt niets gevraagd.”

Marktwerking
Vrije markten draaien voor een belangrijk deel om de actief kiezende consument. “Maar in de zorg lijkt dit niet te werken,” zegt Victoor. “De actief kiezende consument is daar vrijwel afwezig. Het kiezen van een zorgaanbieder is zelden een weloverwogen gebeurtenis.”

Toch pleit Victoor in haar proefschrift niet voor de afschaffing van de vrije zorgkeuze. “Een klein deel maakt er immers wel gebruik van.” En uit onderzoek blijkt dat het hebben van keuzevrijheid leidt tot betere patiëntervaringen. Bovendien waarderen patiënten het dat ze het recht hebben om zelf hun zorgaanbieder te kiezen, ook al gebruiken ze dit recht om naar de voor de hand liggende zorgaanbieder te gaan.

Verbetering
Het belangrijkste verbeterpunt ligt volgens Victoor bij de patiënten die het gevoel hebben geen keus te hebben. “In veel zorgtrajecten zitten geen keuzemomenten. Dat moet echt beter.” Ook moet er betere vergelijkingsinformatie komen en moet er meer rekening worden gehouden met de diversiteit van patiënten. “De typische patiënt bestaat niet. Verschillende patiënten maken verschillende keuzes. Daarmee houden beleidsmakers nu te weinig rekening.”

Een Engelstalige versie van dit artikel staat in de nieuwe Univers.