Kan Bono de wereld redden?

Hoog bezoek in Nederland afgelopen week. Dit keer geen Barack Obama (daar was de hoofdstad vorig jaar al een halve dag hermetisch voor afgesloten), geen Dalai Lama of Bill Gates. Nee, niemand minder dan Bono en zijn gevolg verbleven in 020 om hun nieuwe maar matig onthaalde album Songs of Innocence voor te stellen (en misschien ook wel een beetje om hun boekhouding op orde te krijgen). Dat de Socioloog des Vaderlands niet vies is van een beetje cultuur hebben we in het verleden al enkele keren laten blijken. Helemaal sociologisch verantwoord trok ie dit keer naar de Bijlmer met slechts één vraag: “Kan Bono de wereld redden?”

Want ondanks een back catalogue die 35 jaar beslaat, blijft een U2-optreden toch altijd een religieuze ervaring. Tijdens de vorige 360°-tour leidde Desmond Tutu het nummer One in met een verkwikkende speech om mensen warm te maken voor de One Campaign. In diezelfde tour werd het voor de Birmaanse politica Aung San Suu Kyi geschreven nummer Walk On omgeven met een aangepaste choreografie. Tijdens de huidige tour werd Pride meermaals opgedragen aan de strijd voor het homohuwelijk. En dan zijn er klassiekers als Sunday Bloody Sunday over het hardhandige optreden van Britse ordetroepen in Londonderry, en Bullet The Blue Sky dat Amerikanen een spiegel voorhoudt met een inleidende speech van voormalig NRA-frontman Charleton Heston.

Subtiel is al dat continue activisme gedurende een show niet echt, en evenmin lijkt het effectief te zijn. In vaktermen zou je dit kunnen beschrijven als preaching to the converted. Het publiek dat doorgaans veel geld over heeft om naar je show te komen heb je toch al in je zak. Dit publiek gaat er bovendien van uit dat de volgende show bol staat van het activisme, en blijft verbaasd achter als het gepreek uitblijft. De recensent van Het Parool merkte bij het eerste Amsterdamse concert in een reeks van vier zelfs op “Dominee Bono Vox is niet meer”, vanwege de weinige politieke boodschappen. De Socioloog des Vaderlands is het daar niet mee eens – de show puilde uit van verwijzingen naar de huidige vluchtelingencrisis, vooral dan in de visuals.

u2refugees2

In welke mate kan Bono echter mensen die geen lid zijn van zijn Kerk aanzetten tot actie? Bono’s activisme kende een vlucht met het nummer Do They Know It’s Christmas?, geschreven om geld in te zamelen bij de hongersnood in Ethiopië. De opgezette acties van Live Aid hebben tonnen geld bij elkaar gebracht, dus wat dat betreft is Bono een toppertje. Maar over wat er met die hulp is gebeurd, zijn de meningen dan weer verdeeld. In een recent artikel blijkt dat de voedselsteun nauwelijks effect heeft gehad. Negatiever zijn de verhalen dat bepaalde hulpprogramma’s zelfs meer levens hebben gekost dan dat er gered zijn, en dat enkel politieke verandering Ethiopië van haar hongersnood had kunnen redden.

u2refugees4

Politiek ter verantwoording roepen is dus essentieel. In het artikel Bono Made Jesse Helms Cry wordt Bono’s invloed in de Jubilee 2000 campagne uitgelegd. Jesse Helms was indertijd senator voor de staat North Carolina, en een heftige tegenstander van hulp aan Afrika. Na een overtuigende speech van Bono zou Helms tot tranen zijn geroerd, waarna hij zijn kar gekeerd heeft en instemde met een gedeeltelijke kwijtschelding van enkele Afrikaanse landen, en met steun ter bestrijding van de aids-epidemie. Helms verklaarde “I was deeply impressed with him. He has depth that I didn’t expect. He is led by the Lord to do something about the starving people in Africa.

helms

Ontroerend, allemaal, al kun je best wel debatteren over de motieven die achter Helms hebben bewogen. De nadruk op “led by the Lord” wijst meer op mobilisatie door God dan door Bono (jawel mensen, de twee zijn nog altijd verschillend). Dit werd ook benadrukt door zijn Republikeins maatje Spencer Bachus die stelde dat “Jubilee 2000 is a celebration of the 2000th birthday of Christ.” Critici merken op dat het eigenlijk niet moeilijk was om op dit domein politieke vooruitgang te boeken: het vereiste voornamelijk een financiële bijdrage van een wereldmacht zonder al te veel attitudeverandering.

Nee, ondanks waarnemers die stellen dat Bono weet waar de klepel hangt, overtuigt hij niet echt bij wetenschappers. Ontwikkelingseconoom William Easterly, bijvoorbeeld, vindt Bono’s visie op ontwikkelingshulp eerder neerbuigend, dan dat het Afrika emancipeert. En naast zijn beperkte blik op internationale ontwikkelingssamenwerking, ligt Bono in eigen land ook wel eens onder vuur ligt omdat U2 met haar vreemde belastingsconstructies de begroting afroomt en zo herverdeling in Ierland niet ten volle ondersteunt. En uiteraard verschillen meningen ook wel op andere domeinen:

U_2

Samengevat, op de vraag “Kan Bono de wereld redden?” is de Socioloog des Vaderlands in al zijn enthousiasme duidelijk: Ja! JAAA!!! Maar objectief gezien blijft het toch een genuanceerd verhaal. Het is moeilijk te ontkennen dat Bono oprecht (niet onbelangrijk in deze tijden van celebrity activism) begaan is met het lot van miljoenen/miljarden mensen in armoede. Hij gebruikt zijn status om media-aandacht te vestigen op conflictgebieden die het anders zonder die aandacht moeten doen. Maar zoals economen als William Easterly en Amartya Sen benadrukken is ontwikkelingssamenwerking complexe materie waarbij de sleutel tot succes eerder ligt bij politieke verandering dan bij hulppakketten. Maar laat Bono de wereld toch ook maar gewoon in beroering brengen met enkele ontzettend fijne liedjes. En uiteraard zullen enkele van die fijne nummers ook door de boxen schallen op de karaoke-sessie van de Socioloog des Vaderlands op Night University!

TR

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.