Tilburgse democratie onder vuur?

Het rommelt in de Tilburgse politiek. Het functioneren van B&W en gemeenteraad kreeg van de zomer al formele kritiek. Maar ook de burgers morren. Bij de raadsvergaderingen over de verbouwing van Stadskantoor 1 was de publieke tribune steeds bomvol. Ook lieten tal van insprekers − tevergeefs – hun ongenoegen blijken. Moeten we ons zorgen maken over de lokale democratie? Univers vroeg het aan Julien van Ostaijen, docent bestuurskunde aan Tilburg University: “Politiek wordt niet meer bepaald door idealen maar door compromissen. Voor de kiezer is dat weleens lastig te verteren.”In Tilburg is er kritiek op het functioneren van het duale stelsel, oftewel het samenspel tussen raad en college. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een recent rapport van de Tilburgse rekenkamer: B&W informeert de gemeenteraad onvoldoende. En voor zover de raad al controleert, is het vooral de oppositie die dat doet. Is dit iets wat we vaker zien in de lokale politiek?
“Aan de ene kant hoor je wel vaker kritiek op het functioneren van het duale stelsel. Een gemeenteraad heeft weliswaar een aantal controle-instrumenten ter beschikking- zoals een onafhankelijke rekenkamer en het recht van enquête. Maar het College van B&W staat vaak toch sterker: zij zijn de professionals. B&W heeft in veel gevallen een kennisvoorsprong. Bovendien werkt het volledige ambtenarenapparaat voor hen. Tussen B&W en raad is er dus sprake van een soort ‘natuurlijke’ ongelijkheid. Aan de andere kant: in ons land is uitgebreid onderzoek gedaan naar het heenzenden van wethouders door de gemeenteraad. Daaruit blijkt dat de controlefunctie van de raad in de meeste gevallen wél werkt.”

Je hoort ook wel de kritiek dat gemeenteraadsleden niet altijd ‘zonder last’ handelen. Anders gezegd: dat zij geen onafhankelijke keuzes maken, op basis van hun geweten en los van de coalitie-discipline.
“Het is lastig om vast te stellen waarop raadsleden precies hun keuzes baseren. Als je beweert dat iemand met last heeft gehandeld, is dat vaak niet meer dan een vermoeden.”

Brabants Dagblad heeft een poll over het Winkelrondje. Daaruit blijkt dat 62% van de Tilburgers niet zit te wachten op een grondige verbouwing van het stadhuis. Toch komt die er. Is dit nu een bewijs van de kloof tussen burger en politiek?
“De afstand tussen burger en politiek is een vrij algemeen probleem in onze democratie. Allerlei onderzoeken bevestigen dat deze kloof groeit, ook landelijk. Mensen vinden de politiek vaak onbetrouwbaar: politici doen niet altijd wat ze beloven. Deels komt dat door het coalitiemodel: partijen moeten deals maken om samen te werken. Maar voor de kiezer is dat weleens lastig te verteren. Zo wordt politiek niet meer bepaald door idealen maar door compromissen. Een ander punt is onwetendheid. Veel mensen weten gewoon niet waar een gemeente voor is en over gaat. Maar goed, even terug naar die poll. Je kunt ook zeggen: het college heeft het volste recht om commerciële plannen te maken. De – door de burgers gekozen − raad zit erbij om te controleren en kritische vragen te stellen. Die raad vertegenwoordigt óók de tegengeluiden die er eventueel bestaan.”

“De afstand tussen burger en politiek is een vrij algemeen probleem in onze democratie”

In Tilburg is er nu een burgerinitiatief voor een referendum rond het Winkelrondje. Maar CDA-raadslid Cécile van Berkel zegt: “Zo’n referendum is een ondermijning van de democratie. Wij worden er goed voor betaald om grote beslissingen te nemen.” Is een referendum juist niet goed om de kloof tussen politiek en burger te verkleinen?
“We hebben een representatieve democratie in ons land. De burger kiest zijn/haar vertegenwoordigers in een gemeenteraad of parlement. Maar een referendum maakt even goed deel uit van de democratie. Voor de tegenstanders van het Winkelrondje is het een prima middel om zich sterk te maken. Bovendien wordt de discussie rond dit thema verder aangezwengeld. Of het ook een passend middel is om de genoemde kloof te herstellen, is de vraag. Eerst moet je dan bijvoorbeeld goed de spelregels afspreken. Welke consequenties heeft de uitslag: is die alleen raadgevend of ook leidend? Als je niet helder bent over de spelregels, werkt een referendum averechts en wordt de politiek misschien nog ondoorzichtiger.”

De Rotterdamse hoogleraar Lucas Meijs heeft gezegd dat de burger de overheid per definitie moet wantrouwen. Hij roept zelfs op om − wanneer iets je niet zint − het stadhuis te bestormen.
“Wantrouwen is op zich niet verkeerd. In die zin dat burgers altijd kritisch moeten blijven kijken naar wat er gebeurt. Zo vorm je de gezonde tegenmacht die de politiek nodig heeft. Maar ‘het stadhuis bestormen’- dat ik zie ik toch vooral in figuurlijke zin. Ik zeg dan: word politiek actief. Het staat iedere burger vrij om bijvoorbeeld een partij op te richten. Er zijn voldoende middelen om je protest te laten horen.”

_Advertentie.