Econoom juicht burgerinitiatief over geldstelsel toe
Haal de ‘geldpers’ weg bij de commerciële banken en maak banken dienstbaar aan het algemeen belang. Dat is de strekking van het burgerinitiatief Ons Geld dat vandaag door de Kamercommissie voor Financiën wordt besproken. “Een initiatief dat vooral geleid wordt door emoties. Maar juist daarom juich ik het toe”, aldus de Tilburgse hoogleraar Kees Koedijk.
Een groep kunstenaars en theatermakers waaronder acteur George van Houts zamelde 120.000 handtekeningen in om Den Haag te verplichten ons geldstelsel en de macht van de banken daarin onder de loep te nemen. Ons Geld bepleit een maatschappelijk verantwoord geldstelsel. Banken hebben nu een te vrije rol en ‘maken’ geld via kredietverlening. Zij staan dus met de hand aan de geldpers, ook al komen daar geen harde munten of knisperende biljetten uit. Ondertussen, zo menen de initiatiefnemers, proberen zij commerciële winst te maken door grote risico’s te nemen met ons geld. En als het dan fout gaat, zijn het de burgers en de overheid die moeten dokken.
De banken ontkennen dat zij geld ‘maken’. En ook vrijwel alle andere kritiek van Ons Geld wordt door Rabobank en ABN/Amro opzij geschoven als niet ter zake doende of, vrij vertaald, als luchtfietserij.
De boosheid, argwaan en onvrede over ‘de banken’ is nog steeds zo groot, dat er moeiteloos 120.000 handtekeningen konden worden opgehaald
“Natuurlijk creëren banken geld”, veegt TiU-hoogleraar Financieel Management Kees Koedijk meteen een deel van het verweer van de banken van tafel. Maar: “Ik vind dat ook juist goed. Aan de technische kant van het verhaal van het burgerinitiatief valt namelijk wel het een en ander aan te merken. Maar deze discussie wordt vooral geleid door emotie. Het appelleert aan de ‘disconnect’ tussen banken en klanten. Dat is heel goed en in dat opzicht juich ik dit verhaal toe. Je ziet dit ook elders in de wereld overal op de agenda verschijnen.”
Het burgerinitiatief pleit voor ‘ontvlechting van geldomloop en bankbedrijf’. De overheid moet daarbij gaan zorgen voor de maatschappelijke geldhoeveelheid, banken verlenen dan alleen nog krediet op basis van bestaand geld en de overheid stelt dit geld aan de maatschappij beschikbaar.
Er is al veel kritiek gekomen op de inhoudelijke kant van het burgerinitiatief. Maar de boosheid, argwaan en onvrede over ‘de banken’ is nog steeds zo groot, dat er moeiteloos 120.000 handtekeningen konden worden opgehaald.
Dienstbaar
Koedijk staat vooral achter de oproep van het burgerinitiatief om de dienstbaarheid van de banken aan de samenleving ter discussie te stellen. Volgens Koedijk hoeft de bank als instituut niet aan de kaak gesteld te worden, omdat er met het instituut op zichzelf niets mis is. “De enige vraag die er echt toe doet is: wat zijn de buffers voor als het in de toekomst fout gaat?”
“Je kunt de banken van alles kwalijk nemen, maar we hebben met zijn allen ook jarenlang geprofiteerd van al die kredieten die zo gemakkelijk werden verstrekt. De maatschappij zelf droeg dus ook verantwoordelijkheid toen het mis ging. Dus is nu de vraag: hoe zorg je ervoor dat dit niet weer gebeurt, dat je voldoende diepe zakken hebt om tegenslagen op te vangen.”
“Daarbij is die dienstbaarheid een gerechtvaardigde claim”, zegt Koedijk. “De banken hebben veel verbeterd in de afgelopen vijf jaar. Technisch is er heel wat gebeurd. Governance en risicomanagement zijn veel beter geworden. Maar hoe de klant tegen de bank aankijkt en het feit dat banken de samenleving nog steeds niet altijd begrijpen, dat moet met het oog op de toekomst nog wel verder verbeteren. Banken hebben veel meer oog voor het klantbelang dan vóór de bankencrisis. Dat is op tal van punten veel verbeterd. Toch blijft het in sommige kleine dingen misgaan en dat moet beter.”
“Maar ook: hoe zorgen banken ervoor dat de economie als geheel er beter op wordt? Hoe zorg je ervoor dat er meer aanbieders van krediet komen? De wereld verandert ook op dat punt heel snel, zie bijvoorbeeld crowdfunding. Die vragen spelen terwijl ondertussen de overheid steeds verder terugtreedt. Dan moeten partijen het steeds meer samen gaan regelen.”
“We hebben lang gedacht dat geld neutraal is en dat het voor zichzelf zorgt. Dat is een illusie”
Lezing
Ook de economen van Tilburg University hebben veel oog voor dit thema, vindt Koedijk. “Vorige week hebben we nog een thema-avond belegd waarbij Marike Stellinga, adjunct-hoofdredacteur van NRC, precies over dit onderwerp kwam praten. En op onze website Me Judice hebben Herman Wijffels, Arnoud Boot en Rens van Tilburg een zeer gedegen artikel gepubliceerd over ons geldsysteem.”
“De emoties van het burgerinitiatief worden namelijk breed gedeeld. We hebben heel lang gedacht dat geld neutraal is en dat het voor zichzelf zorgt. Dat is een illusie: het is gewoon een cruciaal onderdeel van de samenleving. En dus is het goed om daarover in debat te gaan.”
Beeld: © flickr/Ken Teegardin (CC BY-SA 2.0)