Comfortzone

Univers publiceert een reeks opinies over het vluchtelingenvraagstuk. Vandaag deel 4 door Nanda Oudejans.

Het Amsterdams muziektheatergezelschap Orkater brengt deze weken Comfortzone op de planken, een beklemmende voorstelling die het gezelschap maakte in coproductie met Via Berlin. Een groep vrouwen – zeer content met zichzelf en vol van hun goedheid – wordt tijdens een etentje overvallen door de komst van een ongenode gast. De vreemdeling wordt ontvangen met open armen en uitgenodigd plaats te nemen aan tafel.En dan. Dan volgt een pijnlijk lange scène waarin de vrouwen de vreemdeling toeknikken en maar blijven zeggen ‘So. So. So. Really. Really Nice. So. Really. Really. So. Nice.’ Eindeloos. De glimlach die maar niet wil wijken van hun gezicht verhult het ongemak van de vrouwen, met zichzelf en met de vreemdeling. Want wat zeg je tegen iemand die net uit een oorlog komt? Die alles en iedereen heeft achtergelaten, zijn vrouw, zijn kinderen, zichzelf? Waarover praat je met iemand wiens verleden is verwoest en wiens toekomst ongewis is?

Hoe ontvang je de vluchteling? Heet je hem of haar welkom en vraag je niets? Of vraag je naar zijn naam, waar hij vandaan komt, hoe hij hier gekomen is en waarom hij juist naar hier gekomen is? Stel je voorwaarden aan zijn komst en verblijf? Tijdelijk, tot het veilig is? Sober of ruimhartig? Of, laat je hem de eerste vraag stellen? De vraag van de vreemdeling uit De idylle van Maurice Blachot: laat me weer zijn wie ik was? De vraag hoe we de vluchteling ontvangen is een vraag die wordt gesteld door filosofen als Jacques Derrida en Jean-Luc Nancy. Het is een vraag die mensen zich stellen die ineens naast een opvangcentrum komen te wonen. Het is een vraag die vermoedelijk nogal wat hersens laat kraken van politici, zowel in Den Haag als in andere gemeenten.

De vraag hoe we vluchtelingen welkom heten is ook een vraag die universiteiten zichzelf moeten stellen

Maar de vraag hoe we vluchtelingen welkom heten is ook een vraag die universiteiten zichzelf moeten stellen. Volgens mij zijn er minstens twee manieren waarop wij met deze vraag kunnen omgaan. En het is misschien nog niet eens nodig om ons voor te stellen dat wij het zelf zijn die een oorlog moeten ontvluchten en alles achter moeten laten: onze boeken, onze collega’s, onze studenten, de plek die we hier hebben op de universiteit en waar we ongestoord kunnen denken, schrijven, discussiëren. Zouden we dat verliezen, dan verliezen velen van ons zichzelf. Universiteiten moeten volgens mij solidair zijn met wetenschappers die gevlucht zijn en die hier helemaal niemand meer zijn. We betonen ons solidair wanneer we wetenschappers en studenten academische gastvrijheid bieden, hen een plek geven waar ze kunnen studeren, denken en schrijven, toegang hebben tot boeken en artikelen, waar ze weer onder gelijkgestemden verkeren en weer iemand kunnen zijn. En dat kunnen we doen naast bestaande projecten die al bestaan, zoals Scholars at Risk of de programma’s van het UAF.

Maar wetenschappers − en zeker de juristen en filosofen onder ons − hebben nóg een bijzondere plicht als het gaat om de ontvangst van vluchtelingen. Te midden van ongerustheid, twijfel, onzekerheid, wanneer het gevoel dat het land in een crisis verkeert domineert, moeten we duidelijk maken wat het juridisch kader is waarbinnen de ontvangst van vluchtelingen gelegitimeerd dient te worden en moeten we uitleggen waarom het bieden van asiel een waarde is die wezenlijk is voor onze democratische identiteit.

Nanda Oudejans

Nanda Oudejans is universitair docent bij Tilburg Law School. In 2011 promoveerde ze in Tilburg cum laude met het proefschrift ‘Asylum. A Philosophical Inquiry into the International Protection of Refugees’. Deze dissertatie werd bekroond met de Max van der Stoel Human Rights Award 2012.

***

Op donderdag 22 oktober organiseert het Hartslagcafé de thema-avond ‘De vluchteling begrensd’. Daarop vooruitlopend publiceert Univers een reeks blogs over het vluchtelingenvraagstuk.

_Advertentie.