#PrayForParis: religie en geweld  

De geschokte Westerse wereld reageert met afschuw en solidariteit op de recente aanslagen in Parijs. Die solidariteit krijgt vorm in onder andere Facebook-profielfoto’s in blauw-wit-rood, plaatjes van een Eiffeltoren-meets-vredesteken en de hashtag #prayforparis. De hashtag is echter problematisch. Bidden voor de slachtoffers van een aanslag gepleegd door religieus geïnspireerde terroristen? Sommige critici vragen zich dan ook af: Is religie niet de bron van al deze ellende?

Op zich een begrijpelijke reactie. De overgrote meerderheid van terroristische groeperingen in de wereld is expliciet religieus (Islamitisch) geïnspireerd: Taliban, Isis, Boko Haram, enzovoorts. Critici als Paul Cliteur wijzen met de beschuldigende vinger naar het wezen van het monotheïsme: wie in één God gelooft, is onverdraagzaam naar andersdenkenden. Maar zo simpel is het niet, en dan heb ik het niet eens over het geregelde geweld van polytheïstische Hindoes in India tegenover moslims en christenen.

Religie is een katalysator: het is in staat om het allerbeste en het allerslechtste in de mens naar boven de brengen.

Religie is een katalysator: het is in staat om het allerbeste en het allerslechtste in de mens naar boven de brengen. De gelovige is een mens die in staat is tot onmenselijke prestaties: ten goede en ten kwade. Voorbeeldfiguren als Martin Luther King, Nelson Mandela, Titus Brandsma of Moeder Teresa werden door hun geloof geïnspireerd. Aan de andere kant staan grootinquisiteurs, kruisridders en moslimterroristen, die ook vanuit hun geloof handelden (handelen).

Heeft de Islam dan geen specifiek probleem? Ja en nee. Behalve dat het een beetje lastig is om van ‘de Islam’  te spreken, staan de moslims in deze tijd voor een tweetal enorme opgaven. De meerderheid van de Westerlingen associeert hun godsdienst met geweld. Dat is een enorm publicitair probleem. Ten tweede kunnen moslims leren van christenen en joden, die al een langere traditie hebben van hermeneutische distantie tot de eigen heilige teksten.

Joodse en christelijke theologen, met name exegeten, hebben de historische context van het ontstaan van het Eerste en Tweede Testament in kaart gebracht. De systematische theologen vatten de uitkomsten daarvan samen met: de Schriften mogen goddelijk geïnspireerd zijn, maar zijn door mensenhanden opgeschreven. De noodzakelijke ruimte die daardoor ontstaat, zou heilzaam kunnen werken voor de interne godsdienstkritiek binnen de Islam.

Nog een dingetje over #prayforparis. Ik vind het opvallend dat in een zogenaamd geseculariseerde samenleving als die van West-Europa, dit soort religieuze taal nog steeds wordt gebruikt. Zodra we geconfronteerd worden met existentiële twijfel en angst grijpen we collectief terug naar het religieus vocabulair van onze collectieve geschiedenis.

Religie zit heel diep in ons verankerd. Dat komt naar boven. Soms levert dat mooie dingen op: #prayforparis. Soms levert dat lelijke dingen op: lijken in een concertzaal. Laten we het kind niet met het badwater weggooien.

Frank G. Bosman is cultuurtheoloog en verbonden aan het Tilburg Cobbenhagen Center.

Bekijk meer recent nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte. Meld je aan voor de nieuwsbrief van Univers.